راهنمای کامل تهیه گزارش معاملات فصلی

در پایان هر فصل از سال، مؤدیان حقیقی و حقوقی با ضوابط ارسال گزارش معاملات فصلی (به اعتبار ماده ۱۶۹ مکرر قانون مالیات) مواجه می‌شوند. این مسئله معمولاً منجر به نگرانی و استرس ذهنی برای آن‌ها می‌شود، به‌طوری‌که برای اجرای این کار، به کمک افراد ماهر و متخصص در این زمینه نیاز دارند، که این می‌تواند زمان و هزینه‌های قابل توجهی را به همراه داشته باشد. گزارشات فصلی به مجموعه‌ای از اطلاعات مرتبط با خرید، فروش، قراردادها، صادرات، واردات، بیمه، حمل و نقل و سایر معاملات مشابه اشاره دارد که باید در هر فصل (هر سه ماه) تهیه و مدیریت شود.

این گزارشات معمولاً می‌توانند در بازه زمانی یک ماه و نیم پس از پایان هر فصل ارسال شوند. مودیان مالیاتی باید هر سه ماه یک بار، فهرستی از معاملات خود، از جمله خرید و فروش، را به سازمان امور مالیاتی کشور ارسال کنند تا میزان دقیق درآمد آن‌ها مشخص شده و مالیات به نحو عادلانه‌ای تنظیم شود.

صورت معاملات فصلی چیست و چه اهمیتی دارد؟

طبق قوانین مالیات مستقیم، برخی از اشخاص حقوقی و حقیقی موظفند صورت تمامی معاملات خود را که در مدت زمان مشخصی انجام داده‌اند، هر سه ماه یکبار به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. با توجه به ماده ۱۶۹ قانون مالیات مستقیم، افراد حقوقی و صاحبان کسب و کارهای تحت پوشش این قانون، که مطابق اعلام سازمان امور مالیاتی کشور باید در نظام مالیاتی ثبت‌نام کنند، موظفند که برای تمامی معاملات خود صورت حساب صادر کرده و شماره اقتصادی خود و همچنین شماره اقتصادی طرف معامله را در اسنادی نظیر صورت‌های حساب، قراردادها و سند‌های مشابه درج کرده و فهرست معاملات خود را به سازمان مالیاتی مربوطه ارائه دهند. در صورت عدم صدور صورت معاملات فصلی یا عدم درج شماره اقتصادی مودیان، ممکن است مشمول جریمه ۲ درصد مبلغ معامله شوند. همچنین، در این گزارش‌ها باید اطلاعات مربوط به طرف‌هایی که با آن‌ها معامله شده است نیز ارائه شود.  تمامی گزارشات فصلی خرید و فروش، مالیات بر ارزش افزوده و اظهارنامه مالیاتی باید با یکدیگر یکسان باشند و هیچ تفاوتی در مبالغ اعلام شده وجود نداشته باشد.

تسلیم و ارائه کارپوشه معاملات فصلی، نه تنها به ایجاد نظم و انضباط مالی و شفافیت در اقتصاد کمک می‌کند، بلکه رقابت سالم و متعادل در مراودات اقتصادی را نیز ترویج می‌دهد. این عمل، از فعالیت‌های غیر قانونی و سودجویانه جلوگیری کرده و اعتماد و خوش‌بینی را به جای بدبینی و عدم اطمینان فراهم می‌آورد. همچنین، تحقق عدالت مالیاتی را تضمین می‌کند. تسلیم صورت معاملات فصلی، در توسعه و آبادانی کشور نقش مهمی دارد. این اقدام باعث افزایش درآمدهای مالیاتی و کاهش فرار مالیاتی می‌شود، که به نوبه خود منجر به افزایش سهم درآمدهای مالیاتی در طرح‌های توسعه و عمران کشور می‌گردد.

از منظر اصولی، نظام مالیاتی برای دستیابی به اهداف و مسئولیت‌های خود، نیازمند دسترسی به اطلاعات لازم است. اطلاعات ثبت شده در صورت معاملات فصلی، مبنایی برای شفافیت در اقتصاد فراهم می‌کند و به تحقق عدالت مالیاتی کمک می‌کند. شفافیت اقتصادی از مؤلفه‌های اصلی توسعه و پیشرفت در نظام‌های مالی محسوب می‌شود. این امر اعتماد دوسویه میان دولت و مردم را به وجود می‌آورد و در نهایت، به حفظ سلامت اقتصادی و اجتماعی کشور کمک می‌کند. به علاوه، شفافیت تنها راه موثر برای پیشگیری از فساد و حفظ پایداری نظام مالی است.

تاریخچه ایجاد و استفاده از صورت معاملات فصلی در ایران

در ایران، صورت معاملات فصلی با نام مالیات فصلی نیز شناخته می‌شود. اولین بار موضوع ارسال مالیات فصلی در قانون وصول درآمدهای دولت، در سال ۱۳۷۳ مطرح شد. در این طرح دولت، برای پیش‌بینی درآمد مالیاتی خود، افرادی که ملزم به دریافت کارت اقتصادی بودند، موظف به ارائه صورتحساب‌های خود در دوره‌های سه‌ماهه و درج شماره اقتصادی خریدار و فروشنده شدند. در سال 1380، دستورالعمل اجرایی ماده 169 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم در این‌باره به تصویب رسید و الزام آن برای اشخاص حقیقی و حقوقی بیشتر شد.

درنهایت، پس از 11 سال، در سال 1391، این قانون به صورت رسمی به اجرا درآمد و مؤدیان را ملزم به دریافت کد اقتصادی و درج آن در معاملات خود کرد و همچنین از آن‌ها خواسته شد صورت معاملات خود را به‌صورت فصلی به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. در واقع، فرایند ارائه این طرح و اجرایی شدن آن 18 سال به طول انجامید. در سال 1394، هم‌زمان با اصلاح بندهایی از قانون مالیات‌های مستقیم، تغییراتی در قانون کارپوشه معاملات فصلی ایجاد شدند.

قانون مربوط به صورت معاملات فصلی در ایران

مطابق ماده 169 قانون مالیات‌های مستقیم، افراد مشمول مکلفند برای تمامی معاملات خود، صورتحساب صادر کرده و در آن شماره اقتصادی خود و طرف معامله را وارد کنند، سپس در فواصل زمانی سه‌ماهه، صورت معاملات فصلی خود را در قالب‌های مشخص به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند. افراد مشمول باید به یاد داشته باشند که وارد کردن شماره اقتصادی طرف مقابل در صورت حساب، یک نکته حیاتی است و عدم رعایت آن به عنوان یک تخلف در نظر گرفته می‌شود. اگر افراد حقیقی معامله کننده شماره اقتصادی را دریافت نکرده باشند، می‌توانند به جای آن از کد ملی استفاده کنند. همچنین، برای اشخاص حقوقی‌ای که شماره اقتصادی ندارند، می‌توان از شناسه ملی آن‌ها استفاده کرد. برای انجام بهتر این کار، مشاوره یک شرکت حسابداری می‌تواند بسیار مفید باشد.

بخش‌ های اصلی گزارش فصلی خرید و فروش

اجزای اصلی گزارش فصلی خرید و فروش یا صورت معاملات فصلی عبارتند از:

• درآمد فصلی: حجم فروش شرکت در طول دوره مشخص شده.
• هزینه‌های مستقیم: هزینه‌هایی که به طور مستقیم برای تولید و فروش کالاها و خدمات مرتبط با فعالیت‌های شرکت پرداخت می‌شود.
• هزینه‌های غیرمستقیم: هزینه‌هایی که ارتباطی با فعالیت‌های شرکت دارند، اما به طور مستقیم در امر تولید و فروش کالاها و خدمات نقشی ندارند.
• سود و زیان: تفاوت بین درآمد و هزینه‌های کل شرکت.
• موجودی: میزان کالاهای موجود در انبار شرکت.
• تغییرات موجودی: تفاوت میان موجودی در آغاز دوره و موجودی در انتهای دوره.

صورت معاملات فصلی به طور کلی به مدیران شرکت کمک می‌کند تا از میزان درآمد، هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیم، سود و زیان، موجودی و تغییرات موجودی خود در هر فصل آگاه شوند. این گزارشات برای مالیات فصلی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

سامانه گزارش فصلی خرید و فروش

سامانه ارسال گزارشات فصلی خرید و فروش، تحت نظارت سازمان مالیاتی به منظور انجام وظایف تعیین شده توسط اشخاص مشمول برای ارسال فهرست معاملات، ایجاد شده است. با استفاده از این سامانه، مودیان مالیاتی قادرند تا اطلاعات خرید و فروش خود را ثبت و ارسال نموده و همچنین به پرداخت بابت قراردادها اقدام کنند. علاوه بر این، از طریق نرم‌افزار ارسال کارپوشه معاملات فصلی (TTMS)، امکان ثبت و ارسال اطلاعات اشخاصی که در زمان خرید کالاها و خدمات از ارائه شناسه ملی (برای اشخاص حقوقی) و کد ملی (برای اشخاص حقیقی) امتناع نموده‌اند، نیز فراهم می‌شود.

برای ارسال این مدارک، شرکت‌ها و سازمان‌های تجاری و تمام اشخاص حقیقی می‌توانند به پورتال سازمان مالیاتی مراجعه کرده و مراحل ثبت اطلاعات را انجام داده و مدارک مورد نیاز را ارسال نمایند. علاوه بر این، همه افرادی که بر اساس قوانین و مقررات مربوط، موظف به ارسال این مدارک هستند، می‌توانند از شرکت‌ها و موسسات مالی و حسابداری دارای مجوز در این زمینه بهره ببرند و فرآیند ارسال مدارک را به آن‌ها واگذار کنند تا هر چه سریع‌تر اقدامات مربوطه را انجام دهند و از مواجهه با جرایم ممکنه جلوگیری نمایند.

این شرکت‌ها اطلاعات و موضوعات مورد نیاز را در سامانه صورت معاملات فصلی وارد می‌کنند. در تدوین دفاتر کل روزنامه و دارایی، همچنین دفتر معین که به عنوان یک دفتر کمکی در حسابداری محسوب می‌شود، باید اصول خاصی رعایت شود؛ به عنوان مثال، لازم است تمامی رویدادهای مالی، به دقت ثبت شوند و هیچ جزئیاتی از این فرآیند مخفی نماند. تاریخ وقوع رویداد‌های مالی مشخص باشد و به ترتیب تاریخ در دفاتر تحریر شوند. همچنین تمامی‌ اطلاعات مالی باید بر روی خط دفتر باشند و ثبت اطلاعات بین خطوط باعث رد دفاتر قانونی گردیده و آن‌ها را از اعتبار ساقط می‌کند.

در حاشیه دفاتر قانونی، هیچگونه نوشته‌ی اضافی نباید باشد و در صورت بروز اشتباهات در ثبت و تدوین دفاتر، تراشیدن یا پاک کردن آن ممنوع بوده و باید روی اشتباه خط کشید و مبلغ درست را با خودکار قرمز در بالای آن نوشت. یکی از نکات دیگری که در ثبت دفاتر قانونی باید رعایت کرد این است که صفحه سفیدی بین صفحه‌های پر شده وجود نداشته باشد و در نهایت اینکه در مانده‌گیری حساب‌ها دقت شود و بستانکار شدن حساب‌های بانکی ممکن است به علت عدم رعایت تقدم و تاخر ثبت حساب‌ها در دفاتر رخ دهد که این امر باعث رد دفاتر شده و محاسبه مالیات را مشکل می‌کند و حتی ممکن است باعث علی‌الراس شدن شرکت و جریمه مالیاتی گردد.

مشمولین ارسال گزارشات فصلی چه کسانی هستند؟

بنابر قوانین مالیاتی، افراد زیر مشمول ارسال صورت معاملات فصلی هستند:

• کلیه اشخاص حقوقی.
• کلیه اشخاص حقیقی که جزو گروه اول آیین‌نامه اجرایی ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم قرار دارند.
• کلیه اشخاص حقیقی که مشمول اجرای مالیات بر ارزش افزوده هستند.
• کلیه مشاغل خاصی که در فصل دوم آیین‌نامه اجرایی ماده ۹۵ جدید قانون مالیات‌های مستقیم ذکر شده‌اند.

معافیت در ارسال فهرست معاملات فصلی

ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم معافیت‌های خاصی را برای برخی از معاملات فراهم می‌کند. این معافیت‌ها شامل موارد زیر می‌شود:

• فروش به مصرف‌کننده نهایی: فروش کالا و خدمات به مصرف‌کننده نهایی از ارسال گزارشات فصلی مستثنی است.
• معامله با مشمولین ماده ۸۱: معاملات با شاغلین در حوزه‌های کشاورزی، دام‌پروری، دامداری، پرورش ماهی و زنبورعسل و … از ارسال صورت معاملات فصلی معاف می‌شوند.
• معاملات کوچک موضوع قانون برگزاری مناقصه‌ها: معاملات کوچک مشمول مبلغ معینی هستند که این مبلغ مورد تغییر و به روزرسانی است.
• خرید از فروشندگان غیرمالیاتی: خرید از فروشندگانی که ملزم به ثبت‌نام در نظام مالیاتی نیستند، از ارسال کارپوشه معاملات معاملات فصلی معاف می‌شوند.
• همچنین، برای برخی از معاملات مودیان، معافیت‌های خاصی وجود دارد که شامل موارد زیر می‌شود:
• خرید و فروش اوراق بهادار و سهام: معاملات مالیاتی مربوط به خرید و فروش اوراق بهادار و سهام معافیت دارد.
• سود و کارمزد جریمه‌ها و عوارض بانک‌ها و صندوق‌ها: سود و کارمزدی که از جریمه‌ها و عوارض بانک‌ها، صندوق‌های تعاون، صندوق‌های حمایت از توسعه بخش کشاورزی و … به دست می‌آید، معاف از مالیات است.
• مبالغ پرداختی به عنوان هزینه‌ها و جوایز بلاعوض: مبالغی که به عنوان هزینه‌ها و جوایز بلاعوض پرداخت می‌شوند، از مالیات معاف هستند.
• پرداختی بابت حق شارژ و نگهداری ساختمان: مبالغی که به عنوان حق شارژ و نگهداری ساختمان پرداخت می‌شوند، مالیات ندارند.
• هزینه‌های دریافتی به عنوان مال‌الاجاره: هزینه‌هایی که به عنوان مال‌الاجاره دریافت می‌شود، از پرداخت مالیات معاف هستند.

چه اطلاعاتی در معاملات فصلی درج می‌شود؟

مودیان موظفند در صورت معاملات فصلی ماده ۱۶۹ کلیه اطلاعات مربوط به معاملات و قراردادهای خود را بر اساس استانداردهای سازمان مالیاتی ثبت و گزارش دهند. این اطلاعات بسته به نوع معامله یا قرارداد متغیر است؛ با این حال، درج اطلاعات زیر در تمام گزارش‌ها الزامی است:

• اطلاعات شناسایی و محل زندگی یا کار طرفین معامله یا قرارداد
• اطلاعات مرتبط با مجوزهای فعالیت هر دو طرف معامله
• اطلاعات مربوط به تعاملات و توافق‌های طرفین معامله
• اطلاعات مالی، اعتباری و سرمایه‌ای
• معلومات مرتبط با دارایی‌ها، اموال و املاک و نقل و انتقال آن‌ها
• موارد مربوط به ارزش افزوده.

همچنین، برای مواردی مانند صادرات یا واردات، درج اطلاعاتی نظیر نوع ارز مورد استفاده و نرخ معامله آن و یا اطلاعات و مجوزهای مربوط به ورود یا خروج قانونی موضوع معامله، از جمله شماره کوتاژ اظهارنامه گمرکی و شماره اختصاصی اشخاص خارجی مشارکت‌کننده در قرارداد (برای واردات) باید حتماً اعلام شود.

تمامی مشخصات معاملات و قراردادها، همچنین اطلاعات هویتی طرفین آنها در گزارشات ثبت می‌شوند.

چه مواردی نباید در معاملات فصلی رد شود؟

با توجه به ماده ۱۳، در صورت معاملات فصلی نیازی به ذکر موارد زیر نیست:

• خرید و فروش اوراق بهادار
• خرید و فروش سهام و سهم‌الشرکه و حق تقدم سهام
• سود، کارمزد و جرائم مالی مربوط به بانک‌ها، صندوق‌های تعاون، صندوق‌های پشتیبانی از توسعه بخش کشاورزی، مؤسسات اعتباری غیر بانکی مجاز و صندوق‌های قرض‌الحسنه
• سود سهام و سهم‌الشرکه
• حق عضویت در مجامع حرفه‌ای، انجمن‌ها و تشکل‌های غیردولتی
• کمک‌ها، جوایز و هدایای بلاعوض
• مبالغی که به‌عنوان جریمه یا خسارت، هزینه‌های مربوط به انواع عوارض و مالیات (به استثنای مالیات و عوارض قانون مالیات بر ارزش افزوده) اعمال حق ثبت، حق تمبر، حقوق گمرکی و موارد مشابه، به دستگاه‌های اجرائی پرداخت می‌گردد.
• حقوق و دستمزد مشمول قانون مالیات مستقیم
• مبالغ پرداختی به عنوان هزینه‌های نگهداری ساختمان و پرداخت‌های مربوط به آبونمان
• معاملات نقل و انتقال املاک
• مال‌الاجاره‌های املاک
• علاوه بر این، بر اساس ماده ۵۳، مالیات بر درآمد مال‌الاجاره و بر اساس ماده ۵۹، مالیات بر نقل و انتقال املاک در نظر گرفته می‌شود.

نحوه گزارش قراردادهای پیمانکاری در معاملات فصلی

با توجه به ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم اصلاحی سال ۹۴، هرگونه قراردادی که بین پیمانکار و کارفرما بسته می‌شود، باید در پایان هر فصل در کارپوشه معاملات فصلی منعکس شود. بنابراین، اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع این قانون که موظف به ثبت‌نام در نظام مالیاتی هستند، باید برای انجام معاملات خود صورت‌حساب صادر و شماره اقتصادی خود و طرف معامله را در صورت‌حساب‌ها، قراردادها و سایر اسناد مشابه درج و فهرست معاملات مذکور را به سازمان امور مالیاتی تسلیم کنند. برای ثبت قراردادهای پیمانکاری، سازمان امور مالیاتی صفحات مجزایی را برای کارفرما و پیمانکار قرار داده است. بنابراین، کارفرما و پیمانکار باید موارد مربوط به خودشان را در زمان مشخص شده ارسال نمایند.

پیمانکارانی که می‌خواهند درآمد خود را در صورت معاملات فصلی گزارش کنند، می‌توانند روش درصد پیشرفت کار را به کار ببرند. در صورت کاربرد این روش، باید مبلغ صورت وضعیت خود را بر اساس مبلغ صورت وضعیت کارفرما تطابق دهند. در صورتی که صورت وضعیت پیمانکار با صورت وضعیت کارفرما هماهنگ نباشد، این امر باعث بی اعتبار شدن اظهارات پیمانکار خواهد شد.

حد نصاب معاملات کوچک از سال 1393 تا سال 1402

هیئت وزیران هر سال، با توجه به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و به استناد تبصره (۱) ماده (۳) قانون برگزاری مناقصات که در سال ۱۳۸۳ تصویب شد و ماده ۴۲ از قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت که در سال ۱۳۹۳ مورد تصویب قرار گرفت، تصویب نصاب معاملات سالیانه را فراهم می‌آورد.

در ادامه، حد نصاب معاملات از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۲ را بررسی خواهیم کرد:

۱۳۹۳: مبلغ 10% حـدنصاب معاملات کوچک به میزان 12،000،000 ریال

۱۳۹۴: مبلغ 10% حدنصاب معاملات کوچک برای سال 1394، ۱۳،۹۰۰،۰۰۰ ریال

۱۳۹۵: مبلغ 10% حدنصاب معاملات کوچک به میزان ۲۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال

۱۳۹۶: مبلغ ۵٪ حد نصاب معاملات کوچک در سال ۹۶  به مقدار ۱۱،۰۰۰،۰۰۰ ریال

۱۳۹۷: مبلغ ۵٪ حد نصاب معاملات کوچک در سال ۹۷ به مقدار۱۲،۵۰۰،۰۰۰  ریال

۱۳۹۸: مبلغ ۵٪ حد نصاب معاملات کوچک در سال ۹۸ به مقدار ۱۶،۴۰۰،۰۰۰ ریال

۱۳۹۹ : مبلغ تا سقف ۴۵۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال

۱۴۰۰: مبلغ تا سقف ۶۵۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال

۱۴۰۱:  معاملات کوچک: سقف ۱،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال

معاملات متوسط: سقف ۱۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال

معاملات بزرگ: معاملاتی که از سقف معاملات متوسط به طور قابل توجهی بیشتر هستند

۱۴۰۲: معاملات کوچک: سقف ۱،۴۵۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال

معاملات متوسط: سقف مبلغ ۱۴،۵۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال

معاملات بزرگ: بیش از مبلغ ۱۴،۵۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال

این اعداد نشان دهنده‌ی افزایش طی سال‌های گذشته در حد نصاب معاملات است، که با افزایش نرخ تورم و ارزش پول ملی کشور ارتباط دارد.

مهلت ارسال معاملات فصلی چقدر است؟

دوره ارسال اطلاعات برای خرید و فروش و پرداخت قراردادها سه ماهه می‌باشد و باید تا یک ماه و نیم پس از پایان هر فصل، نسبت به ارسال صورت معاملات فصلی اقدام شود. این موضوع طبق ماده 10 آیین‌نامه 46378 مشخص شده است.

همچنین، در مواردی که خریدار از ارائه شماره اقتصادی خودداری کند، اگر فروشنده ظرف مهلت یک ماه از زمان انجام معامله، مشخصات خریدار و موضوع معامله را در فرم «فهرست امتناع» به اداره امور مالیاتی اعلام کند، مشمول جریمه نخواهد بود.

جریمه عدم ارسال گزارش فصلی چیست؟ جریمه دیرکرد ماده 169

در ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم، بندهای زیر در خصوص جریمه عدم ارسال صورت معاملات فصلی ذکر شده است:

در صورت عدم صدور صورتحساب یا عدم اعلام شماره اقتصادی خود و شخص مقابل یا استفاده از شماره اقتصادی خود برای معاملات دیگران یا اعلام شماره اقتصادی دیگران برای معاملات خود، ممکن است مبلغی معادل ده درصد (۲%) از مبلغ معامله واقعی که بدون رعایت این ضوابط انجام شده است، به عنوان جریمه پرداخت کنند.

عدم ارائه کارپوشه معاملات فصلی انجام شده به سازمان امور مالیاتی کشور ممکن است به جریمه‌ای معادل ۱ درصد از مبلغ معاملاتی که فهرست آن‌ها ارائه نشده است، منجر شود.

افرادی که از شماره اقتصادی دیگری برای انجام معاملات استفاده می‌کنند، مسئولیت تضامنی در قبال مالیات بردرآمد و جرائم مرتبط با این ماده را دارند.

 در صورتی که خریدار از ارائه شماره اقتصادی خودداری کند و فروشنده فرم امتناع را به اداره امور مالیاتی ارسال نکند، خریدار ممکن است جریمه ۲ درصد از مبلغ معامله را پرداخت کند.

 عدم ارائه صورتحساب‌های مربوط به خریدهای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل ممکن است باعث جریمه ۲ درصد از مبلغ صورتحساب‌های ارائه نشده، شود.

 هرگونه تقلب و جعل در صورتحساب‌ها و استفاده از شماره اقتصادی به شکل غیرقانونی ممکن است موجب جریمه و تحت پیگرد قانونی قرار گیرد.

 مودیان ملزم به رعایت مقررات مالیاتی و ارائه اطلاعات مورد نیاز به مراجع ذی‌صلاح هستند؛ در غیر این صورت مورد جریمه قرار می‌گیرند. در صورت تخلف، ادارات مالیاتی موظف به گزارش و تعقیب قانونی افراد متخلف هستند.

 اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل ملزم به نگهداری صورتحساب‌های مربوط به عملیات مالی خود هستند، و در صورت عدم ارائه این اسناد، مشمول جریمه خواهند بود.

جرائم ماده ۱۶۹ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم غیرقابل بخشش است و طبق مقررات اجرایی مربوط به قانون مالیات‌های مستقیم، قابل پیگیری و وصول هستند.

آخرین تغییرات و اصلاحات در حوزه تهیه فایل خرید و فروش فصلی

مودیانی که از صورتحساب‌های نوع اول، دوم و سوم موضوع ماده (۸) مورخ ۰۴/۱۲/۱۳۹۴و اصلاحی مورخ ۱۲/۰۲/ ۱۳۹۶ قانون برای فروش کالا یا ارائه خدمات به مصرف‌کننده نهایی استفاده می‌کنند، می‌توانند اطلاعات مربوط به این صورت معاملات فصلی را به صورت مجموع ارسال کنند.

با ارسال صورتحساب‌های نوع اول، دوم و سوم، معامله‌گران می‌توانند تمام جزئیات معاملاتی را که در طول یک دوره زمانی مشخص (معمولاً یک فصل) داشته‌اند، به صورت گزارش به اداره مالیات ارائه دهند. این شامل جزئیاتی مانند مبالغ خرید و فروش، تاریخ‌های معامله، اطلاعات طرفین و سایر اطلاعات مربوط به معامله است. از سوی دیگر، ارسال اطلاعات به صورت مجموع به این معناست که جزئیات معاملات مانند مبالغ و تاریخ‌ها به صورت خلاصه و مجموعی ارسال می‌شود، بدون ذکر جزئیات هر معامله به طور جداگانه.

در مورد معاملاتی که (از جمله خرید یا فروش کالا یا ارائه خدمات) تا حدود ۵٪ حد نصاب معاملات کوچک تعیین شده در تبصره (۱) ماده (۳) قانون برگزاری مناقصات هستند، اشخاص مشمول می‌توانند صورت معاملات فصلی را به صورت تجمیعی ارسال کنند. در مورد معاملات کوچک، که مبالغ آن‌ها زیر حد نصاب معینی است، معامله‌گران این معاملات را به صورت کلی و مجموعی ارسال می‌کنند. این به این معناست که اطلاعات دقیق هر معامله به طور جداگانه فرستاده نمی‌شود و فقط مجموع مبالغ این معاملات در یک دوره مشخص ارسال می‌گردد.

چرا این اقدام صورت می‌گیرد؟ طبق قوانین مالیاتی، معامله‌گران نیازی به ارسال اطلاعات مربوط به طرف مقابل معاملات خود را ندارند و تنها اطلاعات معاملات مربوط به خودشان را ارسال می‌کنند. از طرف دیگر، ارسال اطلاعات به صورت تجمیعی به معامله‌گران کمک می‌کند تا مسائل مالیاتی خود را به صورت کلی و سریعتر مدیریت کنند، زیرا نیازی به ارسال جزئیات هر معامله به طور جداگانه وجود ندارد.

تفاوت صورت معاملات فصلی با ارزش افزوده

در فرآیند مالیاتی، صورت معاملات فصلی و اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده دو ابزار مختلف هستند که هر کدام وظایف و مسئولیت‌های خود را دارند. تفاوت‌های عمده بین کارپوشه معاملات فصلی و اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده به شرح زیر است:

در صورت معاملات فصلی به عنوان یک گزارش مهم در فرآیند مالیاتی عمل می‌کند. این گزارش شامل تمامی معاملاتی است که در طول یک فصل (معمولاً ۳ ماهه) صورت گرفته است. تمامی معاملات به صورت جداگانه در این گزارش ثبت می‌شوند و باید به سازمان مالیاتی ارسال شوند. در این مرحله، هیچ مبلغی به عنوان مالیات پرداخت نمی‌شود و فقط ارائه گزارش معاملات انجام می‌شود.

اما اظهارنامه ارزش افزوده، مجموعه‌ای از تمام فروش‌های یک دوره زمانی مشخص را شامل می‌شود، بدون اینکه جزئیات فردی از هر معامله در آن مشخص باشد. میزان مالیات بر ارزش افزوده براساس فروش کلی اعلام شده در اظهارنامه محاسبه می‌شود و باید به سازمان مالیاتی پرداخت شود. اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده باید در زمان مشخص و معمولاً ظرف ۱۵ روز پس از پایان دوره مالی تهیه، ارسال و مالیات مربوطه پرداخت شود.

اهمیت این تفاوت‌ها بستگی به نوع فعالیت و نیازهای مالیاتی هر کسب و کار دارد. اطلاعات دقیق و جامعی که در کارپوشه معاملات فصلی در اختیار مالیاتی‌ها قرار می‌گیرد، به آن‌ها کمک می‌کند تا بررسی دقیق‌تری از معاملات و مالیات مرتبط داشته باشند. اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده نیز برای محاسبه و پرداخت مالیات به طور دقیق و به موقع بسیار حیاتی است و عدم ارسال آن در موعد مقرر می‌تواند به جریمه و تأخیرهای مالیاتی منجر شود.

تفاوت تجمیعی و تجمعی در ارسال معاملات فصلی

تجمعی و تجمیعی دو اصطلاح متداول در حوزه صورت معاملات فصلی هستند که مرتبط با ارسال اطلاعات در مورد معاملات کسب و کارها و فعالیت‌های تجاری است. تفاوت اساسی بین این دو روش در میزان جزئیاتی است که ارسال می‌شوند و نحوه گزارش‌دهی این اطلاعات به مراجع ذی‌صلاح.

زمانی که اطلاعات معاملاتی خود را بدون در نظر گرفتن طرف مقابل و به صورت کلی ارسال می‌کنید، این روش را تجمعی می‌نامیم. اما اگر این اطلاعات به صورت جمع‌آوری شده و متمرکز، همراه با اطلاعات طرف مقابل و جزئیات کالاها و خدمات ارائه شده یا خریداری شده ارسال شود، آن را تجمیعی می‌نامیم.

روش‌های ارسال گزارش‌های معاملات فصلی

جهت ارسال صورت معاملات فصلی، دو روش متداول وجود دارد: روش آنلاین و روش آفلاین.

• روش آنلاین:

در این روش، مودیان باید در وب‌سایت سامانه معاملات فصلی (سامانه الکترونیکی ثبت نام مودیان)، مراحل پیش‌ثبت‌نام و اعتبارسنجی مورد نیاز را طبق قوانین مربوطه انجام دهند. سپس، کد کاربری و رمز عبور ورود به سامانه مودیان مالیاتی از طریق پاکت پستی برای مودی ارسال می‌شود. در نهایت، مودیان می‌توانند با استفاده از کد کاربری و رمز عبوری که دریافت کرده‌اند، وارد سامانه شده و گزارش‌های خود از جمله خرید، فروش، اطلاعات پیمانکار در پیمان‌های بلندمدت، اطلاعات کارفرما در پیمان‌های بلندمدت، امتناع برای پیش از سال ۱۳۹۵، عرضه به مصرف‌کننده نهایی برای سال ۱۳۹۵، واردات، صادرات، حق العملکاری و مدیریت پیمان، اجاره و پیش‌فروش را ثبت و ارسال کنند.

• روش آفلاین:

در این روش، مودیان با استفاده از سیستم‌های کامپیوتری خرید و فروش، به معاملات خود می‌پردازند. این مودیان با استفاده از اتصالات شبکه و استفاده از نرم‌افزارهایی چون پایشگر، صندوقچه، پایدار و … معاملات خود را انجام می‌دهند. هر دو روش برای ارسال صورت معاملات فصلی موجود است و مودیان می‌توانند بر اساس نیاز و تسهیلات موجود، یکی از این روش‌ها را انتخاب کنند.

چگونه صورت معاملات فصلی را اصلاح می‌کنند؟

مودیانی که اطلاعات کارپوشه معاملات فصلی را به‌صورت آنلاین از طریق سامانه الکترونیکی ارسال صورت معاملات فصلی ارسال یا به‌صورت حضوری تحویل ادارات کل امورمالیاتی نموده‌اند، برای اصلاح اطلاعات باید شرح اصلاحات خود را با ذکر جزئیات به انضمام رسید نهایی ارسال اطلاعات، طی یک نامه به اداره کل امور مالیاتی مربوطه اعلام کنند. سپس اداره کل، نسبت به اصلاح اطلاعات اقدام خواهد کرد و این اصلاحات باید تایید شود تا دقیقا معاملات مالیاتی را منعکس کند.

گزارش‌دهی قراردادها در معاملات فصلی

اگر به عنوان کارفرما، فروشنده یا دریافت‌کننده خدمات فعالیت می‌کنید، در زمان امضای قرارداد بایستی اطلاعات کامل مربوط به قرارداد را ارائه دهید. با انجام این کار، دیگر نیازی به درج اطلاعات در قسمت خرید نیست و فقط مبالغ پرداختی را ارسال خواهید کرد. در موقع دریافت فاکتور از پیمانکار یا فروشنده، در قسمت خرید اعلام می‌کنید و در کادر مربوط به “نوع کالا و خدمات” شماره قرارداد ذکر می‌شود. هیچ الزامی برای ارسال اطلاعات قراردادها در صورت معاملات فصلی در زمان عقد قرارداد وجود ندارد، در صورتی که شما پیمانکار یا ارائه‌دهنده خدمات هستید. در موقع صدور صورت وضعیت یا فاکتور، صورت وضعیت‌های تایید شده و فاکتور خرید و دریافت خدمات را با اعلام شماره قرارداد در قسمت “نوع کالا و خدمات” اعلام می‌کنید.

نکات مهم در فرآیند ثبت گزارش معاملات فصلی

طبق ماده ۱۶۹ مکرر، افراد باید در هنگام تهیه و ارسال صورت معاملات فصلی به موارد زیر توجه کنند:

کارپوشه معاملات فصلی باید بر اساس اسامی مشتریان، انواع کالاهای خریداری و فروخته شده و همچنین خدمات ارائه شده تهیه و ارسال گردد. همچنین، موارد بازگشت از فروش نیز باید بر اساس این موارد و در یک فهرست جداگانه تنظیم و ارسال شوند.

مودیان توجه کنند که در صورت معاملات فصلی، در بخش‌های مربوط به کد کالای اقتصادی و خدمات و کد نشانی، هیچ چیزی نباید نوشته  شود. این ستون‌ها باید خالی باقی بمانند.

 در زیر بخش‌های مربوط به نام خریدار یا فروشنده، نام و نام خانوادگی به‌طور کامل باید ذکر شود.

در قسمت مربوط به توضیحات کالا یا خدمات خریداری شده و فروخته شده، لطفاً توجه داشته باشید که باید نوع کامل کالا یا خدمات به‌طور دقیق توضیح داده شود و از کاربرد عبارات مختصر در این بخش خودداری شود.

 افراد فعال در ارائه خدمات باید نوع خدمات ارائه شده را به‌طور کامل و صریح در بخش مربوط به شرح خدمات قید کنند.

به تمامی مودیان تأکید می‌شود که باید همه فهرست‌های فعالیت‌های خود اعم از لیست خرید، لیست فروش، لیست دریافت و همچنین لیست پرداخت را به صورت جداگانه آماده کرده و به سازمان یا حوزه مربوطه امور مالیاتی ارائه دهند.

افراد مشغول به فعالیت در حوزه پیمانکاری باید لیست قراردادهای خود را به‌صورت آماده و با رعایت قالب‌های مشخص شده اعلام کنند.

چه اقداماتی باید انجام دهیم اگر خریدار یا فروشنده از اعلام کد اقتصادی خود امتناع کردند؟

در صورتی که خریدار و یا فروشنده از اظهار کد اقتصادی خود امتناع نمایند، طرف مقابل معامله باید اطلاعات کد اقتصادی خود را به همراه مشخصات طرف مقابل، به سازمان امور مالیاتی ارسال نماید. در این حالت، تنها شخصی که اقدام به ارائه کد اقتصادی نکرده است متحمل جریمه می‌شود و مشکلی برای طرف دیگر معامله به وجود نمی‌آید.

بر اساس دستورالعمل اجرایی در خصوص خرید از فروشندگانی که شماره اقتصادی خود را اعلام نمی‌کنند، می‌توان به یکی از دو وضعیت زیر اقدام کرد:

در صورتی که مبلغ هر فاکتور کمتر از 5٪ حد نصاب معاملات کوچک باشد، افزودن کد اقتصادی فروشنده به صورت معاملات فصلی لازم نیست. می‌توان مبالغ فاکتورهای زیر حدنصاب را با هم جمع کرده و در یک رکورد با تیک تجمیعی ارسال نمود. عدم درج کد اقتصادی فروشنده در این صورت منجر به تحمیل جریمه نمی‌شود.

در صورتی که مبلغ هر خرید بالاتر از 5% حد نصاب باشد، صورت‌حساب معامله باید حتماً شامل کد اقتصادی فروشنده و طبق فرم نمونه پیوست دستورالعمل اجرایی باشد. می‌توان نوع خریدار را به عنوان مصرف کننده نهایی انتخاب کرد و در فهرست معامله، الزام به درج مبلغ داریم.

براساس دستورالعمل اجرایی در خصوص فروش به خریدارانی که کد اقتصادی را اعلام نمی‌کنند، می‌توان به یکی از دو وضعیت زیر اقدام کرد:

اگر مبلغ هر صورت‌حساب (فاکتور) کمتر از 5% حد نصاب معاملات کوچک باشد، کد اقتصادی خریدار در صورت حساب‌های مذکور ضرورتی ندارد. می‌توان فروش‌های مذکور را به صورت تجمیعی در قسمت “معاملات کمتر از 5% مبلغ حد نصاب” وارد سامانه صورت معاملات فصلی نمود. در این حالت، عدم درج کد اقتصادی خریدار منجر به تحمیل جریمه نمی‌شود.

 در صورتی که خریدار از اظهار کد اقتصادی خود امتناع نماید، فروشنده موظف است مشخصات خریدار و موضوع معامله را ظرف مهلت یک ماه از زمان انجام معامله در فهرست امتناع اعلام کرده و به اداره امور مالیاتی ارسال نماید. در این صورت، فروشنده معامله مشمول جریمه تخلف نخواهد بود. در غیر این صورت، هر دو طرف معامله به طور همزمان مسئولیت را بر عهده خواهند داشت.

مشاهده سوابق گزارش معاملات فصلی

بعضی از مدیران مالیاتی تمایل دارند تا سوابق صورت معاملات فصلی خود را بررسی کنند و گاهی نیاز است که اطلاعات مربوط به این سوابق را بدست آورند.  از طریق سامانه اظهار معاملات فصلی، می‌توان به راحتی به این اطلاعات دسترسی پیدا کرد. فرآیند مشاهده این اطلاعات تقریبا مشابه ثبت اطلاعات است. در ادامه به مراحل انجام این کار به طور کامل پرداخته شده است تا در صورت نیاز بتوانید اطلاعات مورد نیاز را مشاهده کنید:

 ابتدا آدرس سامانه عملیات الکترونیکی مالیاتی به آدرس tax.gov.ir را در مرورگر خود وارد کنید و با ورود به سامانه ارسال الکترونیکی معاملات فصلی، با وارد کردن نام کاربری و رمز عبور، وارد سامانه شوید.

 در بخش بعدی، گزینه “مشاهده سوابق” را انتخاب نمایید. این گزینه در بخش‌های مختلف سامانه قابل دسترس است و با انتخاب آن، وارد بخشی می‌شوید که باید بر اساس نوع اطلاعات مورد نیاز یکی از گزینه‌ها را انتخاب کنید.

 بعد از تعیین گزینه موردنظر، وارد بخش دیگری می‌شوید که می‌توانید با توجه به نوع درخواست خود (مانند جستجو بر اساس کد رهگیری، گزارش بر اساس سال، فصل و غیره) یکی از گزینه‌ها را انتخاب نمایید.

بعد از انتخاب گزینه مورد نظر، تمامی اطلاعات مربوط به سوابق کارپوشه معاملات فصلی خود می‌توانید ببینید.

همچنین گزینه “خلاصه گزارش‌ها” نیز وجود دارد که با انتخاب آن جزئیات بیشتری از اطلاعات مربوطه در دسترس قرار می‌گیرد.

کلام پایانی

تهیه صورت معاملات فصلی یک فرآیند اساسی و حیاتی برای هر سازمان و شرکت محسوب می‌شود که نه تنها به اطمینان از رعایت قوانین مالیاتی کمک می‌کند، بلکه به مدیران و مسئولان این امکان را می‌دهد تا موقعیت مالی و عملکرد کسب و کار را به طور دقیق‌تر ارزیابی کنند و تصمیم‌گیری‌های بهتری را انجام دهند. از این رو، اطمینان حاصل می‌شود که فرآیند تهیه گزارش معاملات فصلی با دقت و صحت لازم انجام شده و همه معاملات و تراکنش‌ها به‌طور کامل و دقیق در اسناد گزارش شده‌اند. با رعایت راهنمایی‌هایی که در اینجا توضیح داده شده است، می‌توانید این فرآیند را به‌طور موثر و کارآمدی انجام دهید و به بهبود مدیریت مالی و اداری سازمان خود کمک کنید.

سوالات متداول