همه چیز درباره قانون مالیات شرکت ها و موسسات دانش بنیان

امروزه، در صنعت تجارت، شرکت‌های دانش‌بنیان به عنوان یک دسته خاص از شرکت‌ها شناخته می‌شوند که دارای موقعیت ویژه‌ای در بازار هستند. فرآیند ثبت این شرکت‌ها با فرآیند ثبت شرکت‌های دیگر تفاوت‌هایی دارد. همچنین، شرکت‌های دانش‌بنیان از مزایای متنوعی بهره‌مندند، از جمله معافیت‌های مالیاتی، البته این معافیت‌ها ممکن است در حالت‌های خاصی اعمال شود و شرکت‌ها باید شرایط مشخصی را برآورده کنند تا به آن دسترسی داشته باشند. این نوع شرکت‌ها، نقش بسزایی در هدایت فرآیند نوآوری، تقویت رشد اقتصادی و پیشرفت‌های فناورانه داشته‌اند. مالیات شرکت ها و موسسات دانش بنیان اغلب با سایر شرکت‌ها متفاوت است. این قوانین مالیاتی به منظور تشویق و حمایت از این موسسات، ایجاد شده‌اند. قوانین مالیاتی شرکت‌های دانش بنیان، علاوه بر افزایش انگیزه و اشتیاق آن‌ها برای نوآوری و پیشرفت، به توسعه و ایجاد رقابت بین بخش‌های مختلف اقتصاد کشور نیز کمک می‌کنند.

شرکت‌ دانش‌بنیان چیست؟

 از جمله شرکت‌هایی که در حال حاضر به طور چشمگیری گسترش پیدا کرده‌اند، شرکت‌های دانش‌بنیان هستند. این شرکت‌ها اساساً بر پایه دانش و فناوری تأسیس شده‌اند و هدف آن‌ها توسعه اختراعات و نوآوری است. در واقع، یک شرکت‌ دانش ‌بنیان می‌تواند به‌طور خاص در زمینه فناوری‌های پیشرفته، به‌ویژه تولید نرم‌افزار، فعالیت کند. این موسسات با هدف تقویت علم، ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و بهره‌وری بهینه از ظرفیت‌های دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی با تایید وزارت علوم و تحقیقات تأسیس می‌شوند. از جمله اهداف دیگر این شرکت‌ها می‌توان به تحقق اهداف علمی کشور اشاره کرد که شامل گسترش و استفاده از اختراعات و نوآوری‌ها، تجاری‌سازی نتایج تحقیقات و توسعه محصولات دانش‌بنیان با ارزش افزوده فراوان هستند. این شرکت‌ها در حوزه‌های دیگری مانند فناوری اطلاعات، بیوتکنولوژی، داروسازی و صنایع پیشرفته دیگر، در خط مقدم پیشرفت قرار دارند.

انواع شرکت‌های دانش‌بنیان

شرکت‌های دانش‌بنیان به‌طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند، اما لازم است توجه داشت که در این تقسیم‌بندی ممکن است یکسری استثنائاتی وجود داشته باشد. این تقسیم‌بندی به صورت زیر است:

 شرکت‌هایی که مالکیت آن‌ها صرفاً به اعضای هیئت‌علمی تعلق دارد: اگر سهام دانشگاه در این شرکت‌ها‌  کمتر از ۵۰ درصد باشد، آنگاه شرکت دانش ‌بنیان به عنوان یک شرکت خصوصی شناخته می‌شود.

شرکت‌هایی که مالکیت آن‌ها به دانشگاه‌ها نیز تعلق دارد: اگر سهام دانشگاه در این شرکت‌ها ۵۰ درصد یا بیشتر باشد، در این صورت شرکت دانش ‌بنیان به عنوان یک شرکت دولتی محسوب می‌شود.

این تقسیم‌بندی‌ها معمولاً برای شرکت‌های دانش‌بنیان صورت می‌گیرد، اما ممکن است گاهی اوقات، موارد و تفاوت‌های دیگری نیز مشاهده شود.

در طبقه‌بندی دیگر، انواع شرکت‌های دانش‌بنیان شامل موارد زیر می‌شوند:

• شرکت‌ دانش ‌بنیان تازه تأسیس نوع یک:

این نوع شرکت‌ها، به تازگی فعالیت خود را آغاز کرده‌اند و هنوز به تولید و کسب درآمد نرسیده‌اند. به همین دلیل، اظهارنامه مالیاتی ندارند یا مالیات آن‌ها صفر است. آن‌ها باید حداقل تا مرحله تولید محصول یا نمونه‌ی آزمایشگاهی پیش بروند.

• شرکت‌ دانش ‌بنیان تازه تأسیس نوع دو:

این شرکت‌ها نیز شبیه به شرکت‌های نوع یک هستند با این تفاوت که میزان ارزش‌افزوده و پیچیدگی فنی محصولاتشان کمتر است.

• شرکت‌ تولیدی دانش‌ بنیان نوع یک:

در این شرکت‌ها، بیش از 25 درصد درآمد، از فروش و تولید محصولات حاصل می‌شود. آنها محصولات خود را تا مرحله تولید باید برسانند و  ارزش‌افزوده و پیچیدگی فنی محصولات در این نوع شرکت‌ها سطح  بسیار بالایی دارد.

• شرکت‌های تولیدی دانش ‌بنیان نوع دو:

در این شرکت‌ها حداقل 10 درصد از درآمدشان از طریق فروش و تولید محصولات دانش‌بنیان تأمین می‌شود. در این شرکت‌ها محصولات باید به مرحله تولید رسیده باشند و میزان پیچیدگی فنی محصولات این شرکت‌ها در حد متوسط یا زیاد است.

• شرکت‌ دانش ‌بنیان نوع سه یا شرکت‌های مستعد:

این شرکت‌ها دارای معیارهای آیین‌نامه ارزیابی مؤسسات و شرکت‌های دانش‌بنیان نیستند؛ اما می‌توانند در صورت حمایت یا فرصت مناسب، معیارهای یک شرکت دانش‌بنیان را به‌دست آورند. بعد از بررسی توسط مرکز شرکت‌های دانش‌بنیان، به عنوان شرکت‌ مستعد یا شرکت‌ دانش‌بنیان نوع سه تأیید می‌شوند.

حوزه‌ فعالیت‌ شرکت‌ دانش بنیان

تقسیم‌بندی حوزه‌ فعالیت شرکت‌ دانش بنیان بر اساس معیارهای مختلف امکان‌پذیر است. بر این اساس، شرکت‌های دانش بنیان بر اساس حوزه فعالیت خود به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:

• شرکت‌های توسعه فناوری اطلاعات و نرم‌افزار:

این شرکت‌ها در زمینه فناوری اطلاعات و توسعه نرم‌افزار فعالیت می‌کنند و در ایجاد راه‌حل‌های نرم‌افزاری، برنامه‌های کاربردی و پلتفرم‌های فناوری نقش بسزایی دارند. آن‌ها به‌طور گسترده در تحول دیجیتالی صنایع مختلف نقش به‌سزایی دارند.

• بیوتکنولوژی و داروسازی:

شرکت‌های این حوزه بر توسعه راه‌حل‌های پزشکی، داروها و درمان‌های نوآورانه تمرکز دارند. فعالیت‌های تحقیقاتی فشرده این شرکت‌ها، باعث شده است تا آن‌ها را در مسیر پیشرفت‌ مراقبت‌های بهداشتی و علوم حیاتی قرار دهد.

• تحقیق و توسعه:

بعضی از شرکت‌های دانش بنیان به طور ویژه‌ای به فعالیت‌های تحقیق و توسعه اختصاص داده شده‌اند. آن‌ها با سایر صنایع، دانشگاه‌ها و سازمان‌های دولتی همکاری می‌کنند تا موجب گسترش علم و دانش و قابلیت‌های فناورانه شوند.

• فناوری پاک:

هدف شرکت‌های فعال در این حوزه، توسعه راه‌حل‌های سازگار با محیط زیست است که شامل انرژی‌های تجدیدپذیر، مدیریت زباله و فناوری‌های منطبق با محیط زیست هستند.

• مخابرات و شبکه:

شرکت‌های این حوزه برای توسعه زیرساخت‌های ارتباطی، از جمله تکامل شبکه‌های 5G و فراتر از آن، فعالیت می‌کنند و نقش حیاتی در ارتباطات جهانی دارند.

نرخ معافیت‌های مالیاتی شرکت‌های دانش بنیان

نرخ معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌های دانش‌بنیان معمولاً متغیر است و ممکن است بسته به قوانین مالیاتی و سیاست‌های دولت در هر کشور، متفاوت باشد. در بسیاری از کشورها، شرکت‌های دانش‌بنیان از معافیت مالیاتی برخوردار هستند، اما این معافیت‌ها معمولاً به شرایط خاصی بستگی دارد. به عنوان مثال، شرکت‌ دانش‌ بنیان باید فعالیت‌ خود را در حوزه تحقیق و توسعه، تجاری‌سازی تحقیقات و تولید محصولات و خدمات دانش‌بنیان انجام دهد تا از این معافیت‌ بهره‌مند شود. نرخ معافیت‌های مالیاتی می‌تواند در کشورهای مختلف متفاوت باشد. در بعضی از کشورها، شرکت‌های دانش‌بنیان ممکن است کاملاً از وظایف مالیاتی معاف باشند، در حالی که احتمال دارد در برخی دیگر از کشورها مزایای مالیاتی ویژه‌ای برای آن‌ها فراهم شده باشد.

 زمانی نرخ معافیت مالیاتی برای شرکت‌های دانش‌بنیان به‌صورت 100% تعیین می‌شود که کلیه فعالیت‌های این شرکت‌ها به‌صورت دانش‌بنیان باشد و تمامی  درآمد حاصله، از این فعالیت‌های دانش‌بنیان به دست آمده باشد، در این صورت شرکت دانش بنیان معاف از پرداخت هر گونه مالیات خواهد بود. این اقدام به شرکت‌های دانش‌بنیان امکان می‌دهد که بدون هزینه‌های مالیاتی، به فعالیت‌های تحقیق و توسعه، تجاری‌سازی تحقیقات و تولید محصولات و خدمات دانش‌بنیان خود ادامه دهند. این امر می‌تواند تشویق‌کننده‌ی بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان باشد تا به‌صورت فعال و پویا در زمینه‌های مختلف دانش‌بنیان فعالیت  و به توسعه‌ی علم و فناوری کشورها کمک کنند.

معافیت مالیاتی شرکت‌های غیرمستقر در پارک علم و فناوری

با توجه به قوانین حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌های دانش‌بنیان در سطح یک، از جمله شرکت‌های نوپا و تولیدی در سطح یک، از پرداخت مالیات معاف هستند. این معافیت مالیاتی تنها برای درآمدهای مشمول مالیات شرکت‌ دانش ‌بنیان اعمال می‌شود. توجه داشته باشید که این معافیت مالیاتی باید ناشی از قراردادها و فعالیت‌های تحقیق و توسعه، تجاری‌سازی و تولید محصولات و خدمات دانش‌بنیان در حوزه فناوری برتر با ارزش‌افزوده فراوان، به‌ویژه در زمینه تولید نرم‌افزارهای مرتبط، باشد.

معافیت مالیاتی برای شرکت‌های دانش‌بنیان مرتبط با درآمدهای ناشی از فعالیت‌های دانش‌بنیان این شرکت‌هاست و هر سال کارگروه ارزیابی به اداره امور مالیاتی ارسال می‌کند. مدت معافیت مالیاتی شرکت‌های دانش‌بنیان تا ۱۵ سال است، با این حال، هر سال موضوعات مربوط به معافیت مالیاتی شرکت‌های دانش‌بنیان باید در کارگروه مورد بررسی قرار گیرد.

نحوه تکمیل اظهارنامه شرکت‌های دانش بنیان

برای تکمیل اظهارنامه مالیاتی یک شرکت‌ دانش‌ بنیان، مراحل زیر را باید انجام داد:

• پیش ثبت‌نام کد اقتصادی و دریافت کد رهگیری.
• تأیید اطلاعات مندرج در فرم پیش ثبت‌نام و دریافت پاکتی شامل اطلاعات کاربری.
• ثبت‌نام کد اقتصادی.
• تأیید اطلاعات نهایی ثبت‌نام.
• دریافت اظهارنامه الکترونیکی و تکمیل آن.
• ارسال اظهارنامه به اداره مالیات و دریافت کد رهگیری.
• دریافت و پرداخت قبوض مالیات از طریق اینترنت.
• ثبت سقف ریالی معافیت از مالیات برای شرکت‌های دانش‌بنیان.

شرکت‌هایی که با تأیید کارگروه از پرداخت مالیات معاف هستند، می‌توانند بدون وارد کردن سقف ریالی از معافیت مالیاتی بهره‌مند شوند. به عبارت دیگر، این شرکت‌ها بابت فروش خدمات و محصولات خود مالیات نمی‌پردازند؛ بلکه میزان فروش و سقف معافیت آن‌ها به دو قسمت برابر، تقسیم می‌شود. 50 درصد از مبلغ معافیت مالیاتی باید برای افزایش سرمایه شرکت استفاده شود و مابقی آن نیز جهت تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری شده و به مصرف برسد.

سقف ریالی معافیت مالیاتی شرکت‌های دانش بنیان

یکی از مسائل مهم درباره معافیت مالیاتی شرکت‌ دانش ‌بنیان، مسئله سقف ریالی این معافیت‌ها‌ است. اما خوشبختانه، شرکت‌های دانش‌بنیان این نگرانی را ندارند، زیرا می‌توانند بدون هیچگونه سقفی از معافیت مالیاتی بهره‌مند شوند. به این ترتیب، آن‌ها می‌توانند به راحتی و بدون محدودیت از مزایای مالیاتی که برای آن‌ها فراهم شده است، استفاده کنند.

معافیت مالیاتی به شرکت‌های دانش بنیان چند ساله است؟

در حال حاضر، معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌های دانش‌بنیان به مدت 15 سال اعطا می‌شود. اما باید توجه داشت که این معافیت‌ها هر ساله مورد ارزیابی و بررسی قرار می‌گیرند. تنها مواردی که توسط تیم ارزیابی تأیید شوند، مشمول معافیت مالیاتی خواهند بود . اگر محصول یا درآمدی از این شرکت‌ها در حوزه دانش‌بنیان نباشد، آن بخش از درآمد مشمول معافیت نخواهد بود. بنابراین، حداکثر معافیت مالیاتی برای شرکت‌ دانش ‌بنیان به مدت 15 سال محدود می‌شود. در نهایت، توجه به این نکته ضروری است که این شرکت‌ها حداکثر 15 سال می‌توانند از معافیت مالیاتی استفاده کنند و پس از این مدت، ممکن است موظف به پرداخت مالیات شوند.

مالیات بر ارزش‌افزوده و مالیات بر حقوق کارکنان

شرکت‌های دانش‌بنیان همچون هر شرکت دیگری موظف به پرداخت مالیات بر ارزش‌افزوده (VAT) و حقوق کارکنان هستند. این شرکت‌ها معافیتی در این زمینه ندارند و باید مطابق با قوانین مالیاتی کشور مربوطه عمل کنند. برای برخورداری از معافیت مالیاتی، شرکت‌ دانش ‌بنیان باید درخواست خود را به کارگروه ارزیابی بدهد. برای بهره‌‌مندی از معافیت‌های مالیاتی در یک شرکت دانش ‌بنیان، باید موضوعات مربوطه در کارگروه ارزیابی تایید شود و اطلاعات لازم به اداره امور مالیاتی ارائه گردد.

اطلاعات شرکت‌ها و موضوعات در نیمه دوم سال به اداره امور مالیاتی ارسال می‌گردد. در این فرآیند، مشخصات شرکت، جزئیات فعالیت‌های دانش‌بنیان و اطلاعات مربوط به درآمد و هزینه‌های آن‌ها به‌طور جامع بررسی می‌شوند. بر اساس این ارزیابی، تصمیم‌گیری درباره اعطای معافیت مالیاتی صورت می‌پذیرد.

بیمه استارتاپ‌ها و فعالان کسب‌وکارهای مجازی به چه صورت است؟

 معاونت علمی و فناوری به منظور حمایت از شرکت‌های دانش بنیان، امکان دریافت معافیت گمرکی برای واردات تجهیزات سرمایه‌ای به این شرکت‌ها را فراهم می‌کند.در گمرک جمهوری اسلامی ایران، مفهوم معافیت گمرکی وجود ندارد. بنابراین، محموله‌ها با حق گمرکی صفر در نظر گرفته می‌شوند، مطابق با آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مربوط. برای اطمینان از انجام صحیح اقدامات، در تعامل با ماموران گمرک، لطفاً شیوه‌نامه‌ها و آیین‌نامه‌های مربوطه را رعایت فرمایید.

شرکت‌ دانش بنیان می‌تواند از پرداخت حقوق گمرکی برای کالاهای سرمایه‌ایی که وارد می‌کند، معافیت گمرکی دریافت کند. از جمله حمایت‌های دیگری که در نظر گرفته شده، معافیت بیمه‌ای است. به موجب توافقات معاونت علمی و فناوری ریاست جمهور و سازمان تأمین اجتماعی، قراردادهای منعقد شده در  شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه تولید کالاها و ارائه خدمات ، معاف از پرداخت مالیات هستند.

 علاوه بر این، امکان گذراندن دوره خدمت سربازی به‌صورت امریه در شرکت‌های دانش بنیان نیز وجود دارد.

مزایا و حمایت‌های در نظر گرفته شده برای شرکت‌های‌ دانش بنیان

از جمله مزایای در نظر گرفته شده برای یک شرکت‌ دانش بنیان به غیر از معافیت مالیاتی، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• معافیت گمرکی: شرکت‌های دانش بنیان، معافیت حقوق گمرکی برای کالاهای وارداتی خود دارند.
• معافیت از پرداخت ضرایب حق بیمه: این معافیت از پرداخت حق بیمه برای قرارداد شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه تولید کالاها و خدمات در برخی کشورها وجود دارد. این اقدام به منظور تشویق نوآوری و پشتیبانی از صنعت دانش بنیان انجام می‌شود.
• قراردادهای شرکت‌های دانش بنیان در زمینه تولید کالاها و خدمات دانش بنیان از پرداخت حق بیمه قراردادها معاف هستند.
• تسهیلات مالی: شرکت‌های دانش بنیان با شرایط مشخص می‌توانند به راحتی وام دریافت کنند.
• حمایتهای دولتی: این حمایتها شامل تخفیف در پخش آگهی در صدا و سیما، تخفیف در دوره‌های آموزشی، تخفیف در خرید نرم‌افزار و تخفیف در هزینه‌های آزمایشگاهی می‌شوند.
• امتیاز و ارتقا رتبه هیئت علمی اساتید: شرکت‌های دانش بنیان می‌توانند امتیازاتی را برای ارتقا رتبه هیئت علمی اساتید کسب کنند.
• امتیاز در مناقصات: برای این شرکت‌ها در مناقصات، امتیازات مهمی را در نظر گرفته‌اند.
• امکان انعقاد قرارداد دولتی بدون نیاز به حضور در مناقصه: این شرکت‌ها می‌توانند به صورت مستقیم قراردادهای دولتی را بدون نیاز به حضور در مناقصه منعقد کنند.
• اولویت در راستای استقرار در پارک‌های علم و فناوری: شرکت‌های دانش بنیان برای حضور و مستقر شدن در پارک‌های علم و فناوری اولویت دارند و از تسهیلات مخصوص این پارک‌ها بهره‌مند می‌شوند.

نکات کلیدی مربوط به معافیت مالیاتی شرکت‌های دانش‌بنیان

درباره مالیات و معافیت مالیاتی شرکت‌ دانش بنیان، برخی نکات حائز اهمیت وجود دارد:

 تمام درآمدهای حاصل از فعالیت‌های شرکت‌های دانش بنیان مشمول پرداخت مالیات نیستند؛ تنها بخشی از آن‌ها که به عنوان فعالیت‌های دانش بنیان تأیید شده باشند، از پرداخت مالیات معاف می‌شوند.

 کارمندان شرکت‌ دانش بنیان از مالیات حقوق معاف نیستند؛ اما کارمندان شرکت‌های مستقر در پارک‌های علم و فناوری از پرداخت مالیات بر حقوق معاف هستند.

 شرکت‌های دانش بنیان موظف به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستند و از معافیت مالیاتی در این زمینه برخوردار نیستند.

 درآمدهای دیگر شرکت‌های دانش بنیان باید از کارگروه ارزیابی تأییدیه دریافت کنند.

 در ابتدای هر سال، ارزیابی مالیاتی توسط معاونت علمی ریاست جمهوری انجام می‌شود، که برای شرکت‌های مستقر در پارک‌های علم و فناوری متفاوت است.

 ارزیابی مالیاتی شرکت‌های مستقر در پارک‌های علم و فناوری توسط همین پارک‌ها انجام می‌شود و محصولاتی که درون پارک‌ها تولید می‌شوند، از معافیت مالیاتی برخوردار می‌شوند، در حالی که محصولات تولیدی خارج از این پارک‌ها نیز می‌توانند از معافیت مالیاتی استفاده کنند.

بنابراین، اطلاعات صحیح درباره مالیات شرکت‌ دانش بنیان امری بسیار حیاتی است، که از طریق مشاوران مالیاتی متخصص و ماهر به دست می‌آید.

سخن پایانی

شرکت‌های دانش‌بنیان به عنوان پیشتازان نوآوری و پیشرفت فناوری، نقش بسیار مهمی در تحول و پیشرفت جوامع و صنایع دارند. تأثیر این شرکت‌ها بیش از حوزه‌های اقتصادی به دامنه‌های گسترده‌تری می‌رسد و آینده‌ی یک کشور را شکل می‌دهد. از طریق بهره‌گیری از معافیت‌ها و حمایت‌های دولتی، یک شرکت‌ دانش‌ بنیان قادر است با سرعت بیشتری نسبت به سایر شرکت‌ها در زمینه رشد و توسعه پیشرو باشد. معافیت‌ها و تسهیلات مالیاتی ارائه شده به این شرکت‌ها، زمینه‌ساز توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان، ایجاد اشتغال و توسعه فناوری‌های نوین است.  برای موفقیت در این سیاست‌ها، ارتقاء و بهبود مکانیسم‌های مالیاتی و حمایتی الزامی به نظر می‌رسد. البته، این امر نیازمند اقداماتی حساب شده و بهره‌گیری از مشاوران متخصص است تا به بهترین شکل از فرصت‌ها و امکانات موجود استفاده شود.

سوالات متداول