مالیات بر گردش حساب چیست؟ و نحوه محاسبه مالیات تراکنش بانکی چگونه است؟

در سال‌های اخیر، مقامات مالیاتی در بسیاری از کشورها محدودیت‌های زیادی برای اخذ مالیات از تراکنش‌های بانکی تعیین کرده‌اند. یکی از اهداف اساسی این مقامات، اخذ مالیات بر فروش یا تراکنش‌های بانکی است که به منظور این کار، افرادی که تراکنش‌های بانکی مشکوک دارند و سابقه‌ی مالیاتی قابل تشخیصی ندارند، مورد بررسی و مالیات تراکنش بانکی قرار می‌گیرند. بنابراین، ایجاد ارتباط مستقیم بین بانک و سازمان مالیاتی امری ضروری است. در حال حاضر، تمامی تراکنش‌های بانکی از جمله واریز و برداشت وجه، اعلام موجودی، گردش حساب و پرداخت قبوض، از طریق درگاه‌های بانکی و دستگاه‌های پوز رصد و ثبت می‌شوند. این اطلاعات به سازمان مالیاتی کشور ارسال شده و بر اساس آن‌ها، مقدار مالیات بر گردش حساب و تراکنش بانکی محاسبه و از حساب مربوطه کسر می‌شود.

این نوع مالیات، به عنوان مالیات بر گردش حساب و تراکنش بانکی شناخته می‌شود و مقدار آن بر اساس میزان تراکنش و گردش حساب مشتری در هر تراکنش تعیین می‌شود. برای مثال، فرض کنید که شما یک فروشگاه اینترنتی دارید و درآمد خود را از فروش محصولات به مشتریان کسب می‌کنید. وقتی یک مشتری از درگاه بانکی شما برای پرداخت هزینه محصولات استفاده می‌کند، مقداری از وجه معامله شده به عنوان مالیات بر گردش حساب و تراکنش بانکی از حساب شما کسر می‌شود تا به نهادهای حکومتی ارائه خدمات لازم فراهم شود.

مالیات تراکنش بانکی چیست؟

مانند هر تراکنش مالی دیگری، هر بار که از کارت یا حساب بانکی خود استفاده می‌کنید، مقداری از وجه مورد معامله به عنوان مالیات از حساب شما کسر خواهد شد. مالیات تراکنش حساب بانکی بر اساس مقدار ورودی و خروجی و همچنین گردش حساب شما متغیر است. مالیات، یک پرداختی مالی اجباری است که دولت از مالیات دهنده، که می‌تواند یک فرد یا یک شرکت باشد، جمع‌آوری می‌کند تا بتواند هزینه‌های عمومی و دولتی را تأمین کند.

یکی از اهمیت‌های بالای مالیات تراکنش بانکی در حال حاضر، مالیات تراکنش حساب بانکی است. عدم پرداخت مالیات، فرار یا مقاومت در برابر پرداخت آن، ممکن است موجب مجازات شود. مالیات‌ها می‌توانند مستقیم یا غیرمستقیم، پولی یا معادل کار آن باشند. بیشتر کشورها برای تأمین نیازهای عمومی و کارکردهای دولت، سیستم مالیاتی دارند. در برخی از کشورها، مالیات بر گردش حساب با نرخ ثابت وجود دارد، در حالی که بیشتر کشورها سیستم مالیاتی پلکانی دارند که بر اساس درآمد اجرا می‌شود. مالیات‌ها معمولاً بر درآمدهای شخصی و شرکت‌ها، دارایی، ارث، املاک، هدایا، فروش، درآمد و تعرفه‌ها تحمیل می‌شوند. این کار می‌تواند به رشد و رفاه اقتصادی کمک یا موجب کاهش آن شود و به عنوان یک موضوع اقتصادی بسیار مورد بحث قرار می‌گیرد.

تراکنش بانکی مشکوک

مالیات تراکنش بانکی عبارت است از مالیاتی که بر اساس تراکنش‌های مالیی که افراد و شرکت‌ها از طریق حساب‌های بانکی خود انجام می‌دهند، اعمال می‌شود. مهمترین نکته در اینجا این است که مالیات تراکنش بانکی بر اساس ماهیت درآمدی تراکنش‌ها محاسبه می‌شود. به عبارت دیگر، تراکنش‌هایی که ماهیت درآمدی دارند مشمول مالیات هستند، در حالی که تراکنش‌هایی که ماهیت غیر درآمدی دارند معاف از مالیات می‌شوند. سازمان امور مالیاتی کشور برای بررسی و اعمال مالیات تراکنش بانکی، به تمام تراکنش‌های بانکی مشترک وارد شده و تراکنش‌های مشکوک به فرار مالیاتی را تحت مجهر بررسی قرار می‌دهد. این بررسی شامل تراکنش‌هایی است که به دلیل ماهیت درآمدی خود قابلیت مشخص شدن مالیات را دارند.

تراکنش‌های بانکی افراد بدون پرونده مالیاتی نیز در این زمینه مورد بررسی و ممکن است تحت نظر سازمان امور مالیاتی قرار گیرند. بانک‌ها موظف‌اند تراکنش‌های مشکوک روی حساب‌های بانکی را مورد بررسی قرار داده و به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه کنند.

سازمان امور مالیاتی کشور برای اعتبارسنجی اظهارنامه‌های مالیاتی از روش بررسی تراکنش‌های بانکی استفاده می‌کند. همچنین، در عمل، سازمان مالیاتی کشور اختیار بررسی تراکنش‌های بانکی را برای کشف و پیگیری هرگونه فعالیت مشکوک دارد.

نحوه محاسبه مالیات تراکنش بانکی

با توجه به ماده ۱۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم، نرخ مالیات تراکنش بانکی بر اساس درآمد افراد تعیین می‌شود. برای افراد با درآمد تا ۵۰ میلیون تومان، نرخ مالیات ۱۵٪ است. برای افراد با درآمد ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان، این نرخ به ۲۰٪ افزایش می‌یابد. همچنین برای افراد با درآمد بالای ۱۰۰ میلیون تومان، نرخ مالیات ۲۵٪ است. این نرخ‌ها برای همه اشخاص حقیقی و حقوقی معمولاً در نظر گرفته می‌شود.

در صورتی که تراکنش‌های بانکی اشخاص حقوقی به عنوان بخشی از درآمد حاصل از فعالیت‌های اقتصادی شماره‌گذاری شود، مالیات بر گردش حساب بر اساس ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم و با استفاده از فرمول درآمد مشمول ۲۵٪ محاسبه می‌شود. در صورتی که افراد مشمول این نوع مالیات درآمد حاصله را انکار کنند، با جریمه‌ای معادل ۳۰٪ مواجه خواهند شد. به این معنی که مالیات آن‌ها ۳۰٪ و نه ۲۵٪ در نظر گرفته می‌شود.

اگرچه در قانون، سقف خاصی برای تراکنش‌های بانکی مشخص نشده است، اما باید توجه داشت که افراد با تراکنش‌های بانکی بالا باید مالیات‌های سنگین‌تری را پرداخت کنند. بااین‌حال، تراکنش‌های مالی بدون محدودیتی قابل‌انجام است. اما اگر این تراکنش‌ها به عنوان بخشی از درآمد افراد تلقی شوند، ضروری است که آن‌ها را در اظهارنامه مالیاتی اعلام کنند. در غیر این صورت، افراد ممکن است به جرم کتمان درآمد متهم و با جریمه و مالیات‌های سنگینی مواجه شوند.

پرداخت مالیات تراکنش ها‌ی بانکی شامل چه مراحلی می شود؟

برای پرداخت مالیات تراکنش‌ بانکی، شما می‌توانید از سامانه آنلاین سازمان امور مالیاتی کشور استفاده کنید. برای این منظور مراحل زیر را به ترتیب دنبال کنید:

1. ورود به وب‌سایت سازمان امور مالیاتی کشور: www.tax.gov.ir

2. پس از ورود به صفحه اصلی، بر روی گزینه “سایر خدمات مالیاتی” کلیک کنید.

3. در میان موارد این بخش، گزینه “پرداخت الکترونیک مالیات” را انتخاب کنید.

4. در مرحله بعد، سیستم اطلاعات ورودی از شما می‌خواهد. اگر قبلاً در این سامانه ثبت‌نام کرده‌اید، نام کاربری و رمز عبور خود را وارد کنید؛ در غیر این صورت، ابتدا باید ثبت‌نام کنید.

5. پس از ورود به حساب کاربری خود، بر روی “صدور قبض جدید” کلیک کنید.

6. اطلاعات مربوط به پرداخت مالیات تراکنش‌های بانکی شما نمایش داده می‌شود. صحت اطلاعات را بررسی کنید و در صورت تأیید، بر روی “ادامه” کلیک کنید.

7. در مرحله بعد، گزینه “پرداخت آنلاین” را انتخاب کنید.

8. با اتمام این مراحل، می‌توانید به سادگی و به صورت آنلاین مالیات تراکنش‌های بانکی خود را پرداخت کنید.

گردش بانکی و حساب‌های بانکی مشمول مالیات

اشخاص مختلف به دلایل مختلفی مانند خرید و فروش کالا و خدمات، انتقال پول و امور مالی روزمره، حساب بانکی در بانک‌های مختلف باز می‌کنند. اما تنها تراکنش‌هایی که جنبه درآمدی دارند و حساب مربوط به فعالیت تجاری یا درآمدی مشخص متعلق به شخص است، مشمول مالیات تراکنش بانکی می‌شوند. بانک‌های کشور در تاریخ ۰۴/۰۳/۱۴۰۱ بر اساس بخشنامه ای از اداره مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم موظف به اعمال مقررات زیر برای حساب‌های بانکی افراد حقیقی فاقد شغل از جمله بازنشستگان، مستمری‌گیران و بیکاران را اعلام کرده‌اند:

حداکثر سقف گردش بدهکار و بستانکار (برداشت و واریز) در طول یکسال برای افراد زیر به شرح زیر است:

• بازنشسته‌ها: تا ۲۰ میلیارد ریال
• مستمری‌گیران: تا ۱۰ میلیارد ریال
• بیکاران: تا ۵ میلیارد ریال

افرادی که مبالغ بالای ۵ میلیارد ریال را در حساب‌های بانکی خود دارند، مشمول مالیات تراکنش بانکی هستند. طبق قانون تصویب شده، درصد مالیات برای مبالغ بیشتر از ۱۰۰ میلیون تومان، ۲۵ درصد است. همچنین، در مورد قانون جدید مالیات حساب بانکی، اگر واریزی به حساب بانکی از طریق دستگاه‌های پرداخت بانکی انجام شود، مالیات تراکنش‌های بانکی به صورت خودکار از صاحب حساب کسر می‌شود، مگر اینکه غیردرآمدی بودن تراکنش توسط مودی ثابت شود. در این مورد، اثبات غیردرآمدی بودن تراکنش بر عهده مودی است.

قانون مالیات تراکنش بانکی برای حساب‌های مختلف مشخص شده است. برای افراد حقیقی، نرخ مالیات بر اساس مقدار درآمد سالانه تعیین می‌شود. به عنوان مثال، برای درآمد تا ۵۰ میلیون تومان، نرخ مالیات ۱۵ درصد است و برای درآمد بیشتر از ۱۰۰ میلیون تومان، نرخ مالیات ۲۵ درصد است. در صورتی که حساب مربوط به شخص حقوقی باشد، نرخ مالیات همواره ۲۵ درصد است.

نحوه بررسی و رسیدگی تراکنش های بانکی

تراکنش‌های بانکی برای محاسبه مالیات تراکنش حساب انجام بررسی می‌شود. در این رسیدگی‌ها، تمام واریزی‌های انجام شده به حساب‌های بانکی افراد به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرند. ملاک اصلی برای این بررسی، جمع واریزی‌هاست و برداشت پول از حساب در نظر گرفته نمی‌شود. به طور خلاصه، مسئله اصلی مبلغ و تعداد واریزی‌هاست، زیرا مبلغ واریزی‌ها ماهیت درآمدی دارد که سازمان مالیاتی به آن توجه می‌کند.

سازمان امور مالیاتی کشور برای تعیین مالیات تراکنش بانکی، یک شاخص را ارائه کرده است. این سازمان مبلغ 5 میلیارد تومان را به عنوان حداقل گردش مالی تعیین کرده و حساب‌هایی که گردش مالی بیشتر از این مبلغ دارند، به صورت خودکار توسط سیستم بانکی بررسی می‌شوند. سپس نتایج بررسی به سازمان مالیاتی ارسال می‌شود تا مالیات مربوطه تعیین شود.

سازمان امور مالیاتی کشور اختیار بررسی حساب‌های بانکی افراد حقیقی را دارد. در صورت مشاهده تراکنش یا حساب مشکوک، قادر است آن حساب را بررسی کند و در کمترین زمان ممکن، در خصوص مشمولیت حساب و تراکنش مربوطه به نتیجه نهایی برسد. این موضوع برای افراد حقوقی نیز صدق می‌کند و سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند تراکنش‌های بانکی افراد حقوقی و شرکت‌ها را نظارت کند.

قانون جدید مالیات حساب بانکی

حساب‌های بانکی بلندمدت، مانند سایر حساب‌های بانکی، از محدودیت تراکنش‌های بالای 500 میلیون تومان مستثنی هستند. این به این معناست که صاحبان این حساب‌ها اجازه صدور کارت دریافت یا پرداخت برای آن‌ها را از بانک یا مؤسسات اعتباری نخواهند داشت.

به طبق دستورالعمل صادره توسط اداره مبارزه با پولشویی، اشخاصی که مایل به ادامه عملیات مالی خود هستند، موظفند تا یک ماه پس از درخواست بانک، با ارائه اسناد و مدارک مرتبط، به منظور احراز منبع درآمد یا هزینه و ارائه توضیحات لازم به همراه اسناد و مدارک ضروری، به بانک مراجعه کنند. حتی اگر اسناد و مدارک قابل اتکا بر درآمد های مستمر از محل اجاره املاک یا سود دریافتی موجود باشد، بانک موظف است اطلاعات افراد را به بانک مرکزی ارسال نماید. افرادی که بدون فعالیت، اطلاعات مربوطه را اعلام نکنند، باید گزارش خود را به اداره مبارزه با پولشویی ارسال کنند.

بدیهی است که رسیدگی سازمان امور مالیاتی به تراکنش‌های بانکی بر اساس تراکنش‌های پالایش شده انجام می‌شود؛ به عبارت دیگر، تراکنش‌های بانکی بدون جنبه درآمدی مستثنی می‌شوند و تنها در صورتی که مبلغ گردش باقی‌مانده بیشتر از 5 میلیارد تومان باشد، مورد بررسی قرار می‌گیرند.

سقف مجاز گردش بانکی اشخاص حقیقی فاقد شغل

در حالی که از قوانین مربوط به مالیات تراکنش بانکی صحبت می‌کنیم، باید به این نکته توجه کنیم که اگر یک حساب بانکی، گردش حساب بیش از ۵ میلیارد تومان داشته باشد، این حساب به عنوان یک حساب مشکوک تلقی می‌شود و تحت پیگرد سازمان امور مالیاتی قرار می‌گیرد. اما در مورد سایر حساب‌ها، اگر فرد اظهارنامه مالیاتی ارسال کرده باشد، حساب‌های زسمی بانکی او با درآمد اظهار شده در اظهارنامه مطابقت داده می‌شود و در صورت مغایرت، ممکن است مورد جریمه قرار گیرد. اما برای افرادی که اشتغال به کار ندارند چه؟ سقف گردش حساب مجاز این افراد چقدر است؟

شخص حقیقی فاقد شغل به شخص حقیقی اطلاق می‌شود که اشتغال به کار ندارد و وضعیت اطلاعات شغلی خود را به مؤسسه اعتباری تحت عناوین مختلفی اعلام کرده است. این عناوین عبارتند از:

• بازنشسته: کسانی که درآمد خود را از صندوق‌های بازنشستگی مانند سازمان تأمین اجتماعی و صندوق بازنشستگی کشوری دریافت می‌کنند.
• مستمری‌بگیر: افرادی که مستمری یا کمک‌هزینه مخارج زندگی خود را از نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد امام‌ خمینی (ره) دریافت می‌کنند.
• بیکار: افرادی که بدون شغل رسمی هستند، مانند دانش‌آموزان، دانشجویان، بانوان خانه‌دار و افرادی که مقرری بیمه بیکاری دریافت می‌کنند.

در ضمن، یک دسته دیگر نیز به این طبقه‌بندی اضافه می‌شود:

شخص حقوقی غیرفعال: شخص حقوقی که به مدت پنج سال فعالیت اقتصادی نداشته و به عنوان “غیرفعال مالیاتی” در پایگاه اطلاعات هویتی اشخاص حقوقی اعلام می‌شود.

سقف واریز و برداشت حساب‌های بانکی این افراد به تفکیک دسته‌های فوق به شرح زیر است:

• بازنشسته: حداکثر ۲ میلیارد تومان
• مستمری‌بگیر: حداکثر ۱ میلیارد تومان
• بیکار: حداکثر ۵۰۰ میلیون تومان
• غیرفعال مالیاتی: حداکثر ۵۰۰ میلیون تومان

در این محدوده‌های سقف حساب، درآمد اجاره املاک، سود سپرده بانکی و انتقال حساب بین بانکی در محاسبات سقف تعیین شده در نظر گرفته نمی‌شود. در صورتی که سطح گردش حساب، قبل از پایان سال مالی، از سقف مجاز بالاتر رود، شخص مربوطه تا یک ماه فرصت دارد که با ارائه توضیحات و مدارک مربوطه به بانک مراجعه کند. در صورتی که دلایل مورد قبول بانک نباشد، موضوع به وزارت دارایی گزارش می‌شود و در صورت عدم حضور شخص مذکور در مدت مشخص، تمامی عملیات بانکی او متوقف خواهد شد.

اگر شما اطلاعات مالی و مدارک مربوطه را به صورت شفاف ارائه دهید، نیازی به نگرانی در مورد پرداخت مالیات بر گردش حساب خود نخواهید داشت. این قوانین به منظور مبارزه با پولشویی و فسادهای مالی تعیین شده‌اند که همگان باید آنها را رعایت کنند. بنابراین، توصیه می‌شود تمام مدارک و اسناد مالی خود را به دقت نگهداری کنید تا در صورت نیاز، به سازمان امور مالیاتی ارائه دهید.

تراکنش ‌های بانکی معاف از مالیات

تا به اینجا به موارد مشمول مالیات تراکنش‌ بانکی اشاره کردیم؛ اما نکته‌ای که باید به آن توجه کنیم، این است که هر حساب بانکی و تراکنشی، مشمول پرداخت مالیات نمی‌شود. شناسایی این تراکنش‌ها و حساب‌های بانکی موضوع مهمی است که همه به دنبال دانستن آن هستند. تراکنش‌های بانکی معاف از مالیات با توجه به برخورداری یا عدم برخورداری از ماهیت درآمد به دو دسته تقسیم می‌شوند:

دارای ماهیت درآمدی:

این نوع تراکنش‌ها شامل معاملاتی است که در هنگام انجام آن‌ها مالیات پرداخت شده است، مثلاً مالیاتی که در زمان خرید و فروش بر روی کالا یا خدمات محاسبه و پرداخت شده است.

همچنین، تراکنش‌هایی که از پیش معاف یا با نرخ مالیاتی صفر مشخص شده‌اند، از مالیات معاف هستند. به عنوان مثال، درآمدهایی مانند وقف، ارث، نذورات، و درآمد حاصل از کشاورزی که ممکن است معاف یا با نرخ صفر مالیاتی باشند.

دارای ماهیت غیر درآمدی:

این نوع تراکنش‌ها شامل فعالیت‌هایی است که هدف آن‌ها کسب درآمد نیست، بلکه به منظور انجام هزینه‌ها، انتقال مالیاتی، گردش سرمایه و موارد مشابه صورت می‌گیرند. به عنوان مثال، واریز و برداشت‌های مربوط به هزینه‌های روزمره، سود بانکی دریافتی، انتقال حساب‌ها، تبادل سهام، و برداشت‌های شخصی از حساب‌های شرکتی از جمله این نوع تراکنش‌ها هستند.

• انجام واریز‌ها و تراکنش‌های روزمره
• سود‌های بانکی دریافتی.
• انتقال و جابجایی حساب‌های شخص.
• جابجایی بین حساب‌های شرکا در مشاغل.
• دریافت و پرداخت سهامداران و اعضای هیئت مدیره.
• درآمد حاصل از خرید و فروش سهام.
• انتقالی بین حساب‌های اشخاص در صورتی که غیر درآمدی باشد.
• برداشت‌های شخصی از حساب‌های شرکتی.
• گردش مالی جهت دریافت وام و تسهیلات.

با توجه به این تقسیم‌بندی، تراکنش‌های دارای ماهیت درآمدی که مشمول مالیات هستند، نیازی به دوباره محاسبه مالیات ندارند، زیرا مالیات آن‌ها در زمان انجام تراکنش پرداخت شده است. اما برای تراکنش‌های دارای ماهیت غیر درآمدی، مانند واریز‌های مربوط به هزینه‌های روزمره، مالیاتی پرداخت نمی‌شود زیرا این تراکنش‌ها به منظور کسب درآمد صورت نمی‌گیرند.

جمع بندی

با توجه به مطالب ارائه شده، به وضوح مشخص می‌شود که تفکیک و تشخیص صحیح مالیات تراکنش بانکی مشمول از غیرمشمول‌ها امری بسیار حیاتی و حساس است. تراکنش‌هایی که ماهیت درآمدی دارند و مالیات آن‌ها پرداخت شده است، از مالیات معاف هستند و در نتیجه دیگر مورد توجه مالیاتی قرار نمی‌گیرند. از سوی دیگر، تراکنش‌هایی که هدف آن‌ها کسب درآمد نیست و معمولاً برای انجام هزینه‌ها یا انتقال مالیاتی صورت می‌گیرد، مشمول مالیات نیستند. این تفکیک اساسی برای حفظ عدالت مالیاتی، جلوگیری از فرار مالیاتی و توسعه اقتصادی کشور اهمیت زیادی دارد. بنابراین، سیاست‌ها و قوانین مالیاتی باید به گونه‌ای طراحی شوند که علاوه بر جلوگیری از تضییع حقوق مالی مردم، از فعالیت‌های غیرقانونی مانند فرار مالیاتی نیز جلوگیری کنند و در کل به توسعه اقتصادی کشور کمک کنند.

سوالات متداول