نحوه محاسبه و پرداخت مالیات اصناف

اصناف و مشاغل آزاد یکی از منابع مهم تأمین مالی و درآمدهای مالیاتی در کشور به شمار می‌آیند. با توجه به گستردگی فعالیت‌های اصناف و مشاغل آزاد، لزوم ساماندهی و تقویت این بخش از طریق نظام مالیاتی کشور احساس می‌شود. هدف از مقاله حاضر، تبیین جایگاه مالیات اصناف و الزامات قانونی مربوط به محاسبه و پرداخت مالیات این بخش است. در این مقاله از مگاپی ضمن تشریح انواع مالیات‌های تعلق گرفته به اصناف و مشاغل آزاد، نحوه محاسبه و مراحل پرداخت مالیات توضیح داده خواهد شد.

برای آشنایی کامل با مالیات می‌توانید مقاله مالیات چیست و انواع آن کدام‌اند؟ را مطالعه کنید.

نحوه محاسبه و پرداخت مالیات اصناف

اصناف مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستند و مالیات اصناف بر اساس فروش سالانه محاسبه می‌شود. اگر فروش سالانه کمتر از ۳ میلیارد تومان باشد، نرخ مالیات ۳ درصد اعمال می‌شود. اگر فروش بیشتر از ۳ میلیارد تومان باشد، نرخ مالیات بیش از ۳ درصد است. اصناف همچنین باید مالیات بر درآمد نیز پرداخت کنند. این مالیات بر اساس سود خالص (درآمد مشمول مالیات منهای هزینه‌های قابل قبول) محاسبه می‌شود و نرخ مالیات بر درآمد برای اصناف ۱۵ درصد است.

پرداخت مالیات اصناف از طریق سامانه مالیاتی الکترونیکی انجام می‌شود. اصناف ملزم هستند تا پایان اردیبهشت ماه اظهارنامه مالیاتی خود را تسلیم کنند. سپس بر اساس اظهارنامه تسلیمی، مالیات مشاغل محاسبه و ابلاغ می‌شود. پرداخت مالیات نیز به‌صورت نقدی یا اقساط در سررسیدهای تعیین شده انجام می‌گردد. عدم پرداخت به موقع مالیات مشمول جریمه خواهد بود.

پرداخت مالیات اصناف و مشاغل

اصناف و مشاغل مکلف هستند مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر درآمد را ابراز و پرداخت نمایند. مالیات بر ارزش افزوده براساس فروش سالانه و نرخ‌های تعیین‌شده در قانون (۳ تا ۹ درصد) محاسبه می‌شود. پرداخت مالیات اصناف از طریق سامانه مالیاتی و بر اساس اظهارنامه‌ای است که تا پایان اردیبهشت ماه باید تسلیم شود. پس از بررسی اظهارنامه، مأموران مالیاتی مبلغ قطعی مالیات را محاسبه و ابلاغ می‌کنند. پرداخت مالیات می‌تواند به‌صورت نقدی یا به صورت اقساط در سررسیدهای تعیین شده صورت پذیرد. عدم پرداخت به موقع مالیات مشاغل مشمول جریمه خواهد بود.

در کنار پرداخت مالیات اصناف، مشاغل موظفند اسناد و مدارک مربوط به درآمد و هزینه خود را به مدت ۱۰ سال نگهداری کنند. همچنین مواردی مانند داشتن دفاتر قانونی، صدور صورتحساب فروش و خرید، نصب دستگاه کارتخوان و… برای آن‌ها الزامی شده است.

مشمولان مالیات بر اصناف

اشخاص حقیقی که به صورت مستقل مشغول فعالیت‌های تجاری، خدماتی و حرفه‌ای‌ هستند، مشمول مالیات بر اصناف می‌شوند. (مانند: صاحبان مشاغل و حرف آزاد از قبیل خیاط، کفاش، آرایشگر، بنا، نقاش، راننده تاکسی، مهندس و…). همچنین انواع مغازه‌داران اعم از فروشندگان مواد غذایی، لباس، لوازم خانگی، طلا و جواهر و سایر کالاها نیز جزء مشمولان مالیات اصناف محسوب می‌شوند.

از دیگر مشمولان مالیات مشاغل، صاحبان مشاغل گردشگری و اماکن اقامتی همچون هتل، مهمانپذیر، مسافرخانه و رستوران هستند. مالکین سالن‌های پذیرایی، آرایشگاه و سالن‌های ورزشی از دیگر مؤدیان مالیاتی به شمار می‌آیند. علاوه‌براین، صاحبان کارگاه‌های تولیدی صنعتی فاقد پروانه بهره‌برداری صنعتی نیز در زمره مشمولین قرار دارند. به طور کلی تقریباً تمام فعالیت‌های اقتصادی که مشمول مالیات اصناف، به عنوان صنف تلقی شده و مالیات بر اصناف شامل حال آن‌ها می‌شود. البته معافیت‌هایی نیز برای مشاغل خُرد، زودگذر و کم‌درآمد در نظر گرفته شده است.

اصناف معاف از مالیات

بر اساس قوانین مالیاتی ایران، تعدادی از اصناف و مشاغل از پرداخت مالیات معافند. افرادی که درآمد سالانه آن‌ها از محل مشاغل آزاد و صنعتی معادل مبلغی که سالانه از سوی سازمان امور مالیاتی اعلام می‌شود باشد، از پرداخت مالیات مشاغل معاف هستند. این مبلغ در سال جاری حدود ۱۲ میلیون تومان است. همچنین افراد زیر ۱۸ سال و بالای ۶۰ سال که درآمد آن‌ها از محل مشاغل آزاد کمتر از مبلغ معافیت مالیاتی باشد، نیازی به پرداخت مالیات اصناف ندارند. زنان سرپرست خانوار نیز از پرداخت مالیات معاف هستند.

علاوه‌براین، معلولان و جانبازانی که درصد معلولیت آن‌ها بالای ۵۰ درصد تشخیص داده شده باشد نیز از پرداخت مالیات مشاغل آزاد معافند. به‌طور کلی سیاست‌گذاری‌های مالیاتی به گونه‌ای است که افراد کم‌درآمد، مسن، معلول و آسیب‌پذیر اقتصادی را از پرداخت مالیات اصناف معاف کرده و بار مالیاتی را متوجه اصناف و مشاغل پردرآمدتر نماید.

نحوه محاسبه مالیات اصناف

اصناف مشمول دو نوع مالیات اصلی، یعنی مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر درآمد هستند. مالیات بر ارزش افزوده براساس کل فروش سالانه محاسبه می‌شود. اگر فروش سالانه کمتر از ۳ میلیارد تومان باشد، نرخ مالیات ۳ درصد و اگر بیشتر از ۳ میلیارد تومان باشد، نرخ مالیات ۹ درصد است که بر روی کل فروش اعمال می‌شود. همچنین مالیات بر درآمد نیز بر اساس سود خالص (یعنی درآمد مشمول مالیات منهای هزینه‌های قابل قبول) محاسبه می‌شود. نرخ مالیات بر درآمد اصناف ۱۵ درصد است که بر سود خالص اعمال می‌گردد.

بنابراین مؤدی باید درآمد مشمول مالیات خود را مشخص کند و پس از کسر هزینه‌های قابل قبول، ۱۵ درصد سود خالص را به‌عنوان مالیات پرداخت نماید. در نهایت مالیات مشاغل به صورت قطعی پس از بررسی اظهارنامه مؤدیان توسط اداره امور مالیاتی مشخص و ابلاغ می‌شود. سپس مؤدیان باید نسبت به پرداخت مالیاتِ محاسبه‌شده، ظرف مهلت تعیین‌شده اقدام نمایند. عدم پرداخت به موقع مشمول جریمه خواهد بود.

مراحل پرداخت مالیات مشاغل

ابتدا مؤدیان باید تا پایان اردیبهشت ماه، اظهارنامه مالیاتی خود را که حاوی اطلاعات و جزئیات درآمد و هزینه‌های سال گذشته است، از طریق سامانه الکترونیکی مالیاتی تسلیم کنند. سپس پرونده مؤدی توسط اداره امور مالیاتی بررسی شده و مالیات قطعی محاسبه و ظرف مدت مشخصی به مؤدی ابلاغ می‌گردد. مرحله بعد پرداخت مالیات اصناف ابلاغ شده توسط مؤدی است که می‌تواند به‌صورت نقدی یا به صورت اقساط در سررسیدهای تعیین‌شده باشد.

اقساط مالیات اصناف معمولا ظرف ۳ تا ۶ ماه پرداخت می‌شود. البته در صورت تمایل، مؤدی می‌تواند تمام مبلغ مالیات مشاغل را به‌صورت یکجا پرداخت نماید. پرداخت‌ها از طریق درگاه‌های اینترنتی، مراجعه حضوری به بانک یا ادارات و دفاتر پرداخت مالیات انجام می‌شود. در صورتی که مؤدی در مهلت مقرر نسبت به تسویه بدهی مالیاتی خود اقدام نکند، بدهی وی جهت وصول اجرایی به اجرای اسناد رسمی ارجاع داده شده و مشمول جریمه خواهد شد.

تهیه اظهارنامه مالیات اصناف

تهیه و تسلیم اظهارنامه مالیاتی توسط اصناف یکی از مراحل مهم پرداخت مالیات اصناف است که باید با دقت انجام شود. اصناف مکلف هستند حداکثر تا پایان اردیبهشت ماه، اظهارنامه مالیاتی سال قبل خود را تنظیم و از طریق سامانه الکترونیکی مالیاتی به اداره امور مالیاتی محل تسلیم نمایند. بدین منظور، اطلاعات مربوط به درآمد، هزینه‌ها، دارایی‌ها و بدهی‌های یک سال گذشته باید استخراج و ثبت شود. همچنین نوع فعالیت، آدرس محل کسب، اطلاعات شناسایی و سایر جزئیات در فرم‌های مربوط به مالیات مشاغل درج می‌گردد.

پس از تکمیل فرم‌ها، اطلاعات وارد سامانه شده و اظهارنامه الکترونیکی ثبت می‌شود. سپس خلاصه اظهارنامه جهت امضای مؤدی چاپ و همراه با مستندات و مدارک مثبته تا ضرب‌الاجل مقرر به اداره مالیاتی تحویل داده می‌شود. پس از بررسی‌های لازم، مالیات اصناف قطعی محاسبه و به مؤدی ابلاغ خواهد شد. توجه کنید که در صورت عدم تسلیم به موقع اظهارنامه یا پنهان کردن اطلاعات، جریمه‌هایی در نظر گرفته شده است.

سوالات متداول