اظهارنامه مالیاتی چیست؟

اظهارنامه مالیاتی یکی از مهم‌ترین اسناد مالیاتی است که در آن مؤدیان مالیاتی، درآمدها، هزینه‌ها و سایر اطلاعات مربوط به وضعیت مالی خود را به مقام‌های مالیاتی اعلام می‌کنند. اظهارنامه مالیاتی مبنای محاسبه مالیات قطعی و تعیین درآمد مشمول مالیات و مالیات نهایی پرداختی توسط مؤدی است. تمام اشخاص حقیقی و حقوقی که بر اساس قوانین مالیاتی کشور، درآمد مشمول مالیات دارند، موظف‌اند اظهارنامه خود را طبق مقررات ارائه نمایند. در این مقاله از مگاپی قصد داریم ضمن بیان مفهوم اظهارنامه مالیاتی، به بررسی انواع آن، چگونگی تنظیم و ارائه آن و همچنین آثار و تبعات ارائه یا عدم ارائه اظهارنامه بپردازیم پس با ما همراه باشید. همچنین می‌توانید اطلاعات کامل درباره مالیات را در مقاله تعریف مالیات و انواع آن به دست آورید.

افراد موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی

افرادی که مکلف به ارائه اظهارنامه مالیاتی هستند شامل اشخاص حقیقی و حقوقی می‌شود. در مورد اشخاص حقیقی، هر شخصی که طبق قانون درآمدی داشته باشد که مشمول مالیات باشد، باید اظهارنامه خود را ارائه دهد. این افراد شامل کارمندان، کارگران، مشاغل آزاد، بازنشستگان، مالکان املاک، سرمایه‌گذاران و سایر افرادی هستند که طبق قانون درآمد مشمول مالیات داشته‌اند. در مورد اشخاص حقوقی نیز هر شرکت، مؤسسه، سازمان یا نهادی که به نوعی فعالیت اقتصادی داشته و درآمدزا بوده‌ است، باید اظهارنامه مالیاتی را تحویل دهد. علاوه بر آن، افراد و شرکت‌هایی که وارد معاملات ملکی شده‌اند نیز ملزم به ارائه اظهارنامه هستند.

بنابراین می‌توان گفت اصولاً هر شخص حقیقی و حقوقی که درآمدی داشته‌ یا معامله‌ای انجام داده که طبق قوانین کشور درآمد حاصله یا معامله انجام شده مشمول مالیات بوده، ملزم به ارائه اظهارنامه مالیاتی است. البته معافیت‌هایی نیز برای برخی اقشار وجود دارد که در صورت احراز شرایط، نیازی به ارائه اظهارنامه نخواهند داشت.

اطلاعات کامل در رابطه با استعلام مالیاتی را میتوانید در مقاله مشاهده سوابق مالیاتی با کد ملی مطالعه کنید.

جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی

اشخاص حقیقی و حقوقی که براساس قانون ملزم به ارائه اظهارنامه مالیاتی هستند، در صورتی که در مهلت مقرر قانونی نسبت به ارائه اظهارنامه اقدام نکنند، مشمول جریمه‌ای به نام جریمه عدم تسلیم اظهارنامه خواهند شد. میزان این جریمه بر اساس درآمد مشمول مالیات و نوع مؤدی محاسبه می‌شود. به طور مثال در سال 1401 برای اشخاص حقیقی 10 درصد درآمد مشمول مالیات و برای اشخاص حقوقی 1 در هزار درآمد مشمول مالیات تعیین شده است.

در صورت تکرار عدم ارائه اظهارنامه، علاوه بر جریمه فوق، مؤدیان از برخی خدمات و مزایای دولتی نیز محروم خواهند شد که جزئیات آن را می‌توانید در مقاله انواع جرائم مالیاتی مطالعه کنید. همچنین پرونده مؤدیان به مراجع قضایی ارجاع داده شده و آنها مجازات‌های دیگری نیز دریافت می‌کنند. بنابراین توصیه می‌شود مؤدیان در مهلت مقرر قانونی نسبت به ارائه اظهارنامه مالیاتی اقدام کرده و از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کنند. البته امکان تمدید مهلت ارائه اظهارنامه نیز با درخواست مؤدیان و تأیید مقامات مالیاتی وجود دارد.

سال مالیاتی چیست؟

سال مالیاتی دوره‌ای است که درآمد مشمول مالیات اشخاص در آن محاسبه و مشخص می‌شود. به عبارت دیگر، سال مالیاتی دوره‌ای است که اظهارنامه مالیاتی برای آن تنظیم و ارائه می‌گردد. در ایران، سال مالیاتی از اول فروردین تا پایان اسفند ماه هر سال خورشیدی است. بنابراین درآمدهای مشمول مالیات افراد در این بازه زمانی محاسبه و مالیات آن مشخص می‌شود.

البته سال مالیاتی برای برخی اشخاص حقوقی و واحدهای تجاری ممکن است با سال شمسی متفاوت باشد. به عنوان مثال، سال مالیاتی شرکت‌ها می‌تواند از ابتدای مهرماه تا پایان شهریور ماه باشد. اما در مورد اغلب اشخاص حقیقی، سال مالیاتی همان سال شمسی است که اظهارنامه مالیاتی برای درآمد حاصل در آن سال تسلیم می‌گردد. در نتیجه، سال مالیاتی بازه‌ای از زمان است که مبنای محاسبۀ مالیات اشخاص قرار می‌گیرد.

انواع اظهارنامه مالیاتی

اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی به دو دسته قطعی و علی‌الحساب تقسیم می‌شود. اظهارنامه قطعی پس از پایان سال مالی و مشخص شدن دقیق درآمدهای مشمول مالیات و هزینه‌های قابل قبول، توسط مؤدیان تسلیم می‌گردد. این نوع اظهارنامه مبنای محاسبه دقیق مالیات و تعیین مالیات نهایی است. اظهارنامه علی‌الحساب در طول سال و قبل از مشخص شدن درآمد دقیق سالانه تسلیم می‌شود. مؤدیان بر اساس درآمد تخمینی و برآوردی، مالیات علی‌الحساب پرداخت می‌کنند و پس از پایان سال، مالیات نهایی مشخص و تسویه‌حساب می‌شود.

علاوه بر این، انواع دیگری از اظهارنامه‌های مالیاتی نیز وجود دارد. از جمله اظهارنامه مالیات بر درآمد اتفاقی برای درآمدهای غیرمترقبه، اظهارنامه مالیات بر ارث، اظهارنامه هزینه‌های قابل قبول مازاد بر درآمد مشمول مالیات و غیره که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند.

مدارک مورد نیاز برای ارسال اظهارنامه مالیاتی

ارائه مدارک و مستندات لازم همراه با اظهارنامه مالیاتی از اهمیت بسزایی برخوردار است. این مدارک به تایید صحت اطلاعات اظهار شده در اظهارنامه کمک کرده و اعتبار آن را افزایش می‌دهد. همچنین با ارائه مدارک، امکان بررسی دقیق تر درآمدها و هزینه‌ها برای مقامات مالیاتی فراهم شده و احتمال بروز اشتباه در محاسبات کاهش می‌یابد. بنابراین ضمیمه کردن مدارک ضروری گام مهمی در فرآیند اظهارنامه دهی محسوب می‌شود.

• کپی شناسنامه و کارت ملی
• فیش حقوق و مزایای دریافتی
• فیش هزینه‌های پرداختی
• مدارک مربوط به درآمدهای غیرحقوقی
• مدارک مربوط به خرید و فروش دارایی‌ها 
• مدارک مربوط به وام‌ها و سپرده‌های بانکی

ثبت اظهارنامه مالیاتی

پس از تکمیل اظهارنامه مالیاتی توسط مؤدی، نوبت به ثبت آن در سامانه مالیاتی می‌رسد. امروزه اکثر اظهارنامه‌ها به صورت الکترونیکی و از طریق سایت اداره امور مالیاتی ثبت می‌شوند. البته همچنان امکان ثبت حضوری اظهارنامه‌ها در ادارات مالیاتی نیز وجود دارد. پس از ثبت الکترونیکی، کد رهگیری دریافت می‌گردد که وضعیت اظهارنامه را نشان می‌دهد.

پس از ثبت اولیه، اظهارنامه مالیاتی توسط کارشناسان مالیاتی بررسی و در صورت وجود اشکال یا نقص، از طریق همان سامانه به مؤدی اطلاع داده می‌شود تا نسبت به رفع نواقص اقدام کند. در غیر این صورت پس از تایید نهایی، اظهارنامه ثبت و تایید شده تلقی شده و مراحل بعدی شامل محاسبه و دریافت مالیات انجام خواهد شد. بنابراین ثبت اظهارنامه، گام مهمی در فرآیند اظهار و تعیین مالیات قطعی است که باید با دقت کافی انجام شود.

مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی

مهلت ارسال و ثبت اظهارنامه مالیاتی برای اشخاص حقیقی و حقوقی در هر سال مالیاتی، توسط سازمان امور مالیاتی کشور اعلام می‌شود. به طور کلی، مهلت ارسال اظهارنامه برای اغلب مؤدیان از اواسط فروردین تا پایان خرداد ماه سال بعد است. البته این مهلت برای مؤدیان مختلف می‌تواند متفاوت باشد. به عنوان مثال، مهلت ارسال اظهارنامه برای اشخاص حقوقی تا پایان تیرماه و برای مؤدیان خاص مانند پزشکان، وکلا و مهندسان مشاور تا پایان شهریورماه است.

همچنین اشخاص حقیقی می‌توانند تا آخر دی‌ماه با پرداخت جریمه اندک، اظهارنامه خود را ارسال کنند. در صورت عدم ارسال در مهلت مقرر، جرایم سنگین‌تری در نظر گرفته می‌شود. بنابراین توجه به مهلت‌های اعلام شده برای ارسال به‌موقع اظهارنامه اهمیت زیادی دارد.

سوالات متداول